Pilot in onder meer Achterhoek en Twente levert 25 lessen voor succesvolle gebiedsaanpak op

Enkele honderden boeren werkten in de afgelopen jaren in vier gebieden mee aan de pilot in Vragender-Lievelde (Achterhoek), Flevoland, Limburg (stroomgebied Putbeek-Pepinusbeek) en Twente (stroomgebied Voltherbeek-Roelinksbeek). In deze vier gebieden hebben waterschappen, boeren, landbouwcollectieven en -organisaties de krachten gebundeld om in de periode van 201 tot 2024 samen te werken aan projecten die zich richten op water en bodem.

„Als je met boeren praat, merk je snel hoeveel weerstand er is”, vertelt Meri Loeffen, programmamanager van Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW), initiatiefnemer van de pilot. „En die weerstand is te begrijpen. Zij hebben bijvoorbeeld te maken met veel generieke regels die voor boeren in veel gebieden moeilijk toe te passen zijn. En er zijn allerlei rapporten en nieuwsberichten te lezen die problemen benadrukken, zonder dat concreet wordt gemaakt wat er nu precies moet gebeuren en wie het voortouw neemt. Dat is een situatie die in niemands belang is.”

In de GLB-pilot werd juist het tegenovergestelde gedaan, legt Loeffen uit: „Samen meten, analyseren en op zoek naar de feiten, naar inzicht in oorzaken en naar oplossingen. Langzaamaan ontstaat er onderling vertrouwen en kan je meters maken. Dan merk je ook hoe mooi het is om in het belang van de samenleving, de agrariërs en de overheid, de uitdagingen op te pakken en werk te maken van de toekomst.”

Gezamenlijk onderzoek

Een terugkerend issue in de gebieden was die van het gezamenlijke feitenonderzoek. Dat maakt voor boeren en regionale waterschappen duidelijker wat het probleem in een gebied precies is, en wat daaraan kan worden gedaan. Zo’n gezamenlijk feitenonderzoek overbrugt de grote kloof tussen dat wat agrariërs dagelijks op en rond hun bedrijf doen en de conclusies uit rapporten die soms haaks staan op wat zij ervaren.

Eén van de boeren die meewerkt aan de pilot is Leon Bleumink uit het gebied Vragender-Lievelde, dat plots werd aangemerkt als nutriënt verontreinigd gebied. „Op dit vlak zit er heel veel wantrouwen”, vat hij het samen. Dat sentiment zorgt vaak voor stilstand, maar kan in een gebiedsproces leiden tot eigen initiatief. „We gaan met elkaar en het waterschap een groot meetnet opzetten, omdat we willen weten hoe het zit. Dat is best spannend, want er kan uit blijken dat we een opgave hebben als boeren. Maar dan hebben we de goede bronanalyse, dan weet je wat je als boer kan doen.”

Sneeuwbaleffect

In vrijwel alle gebiedsprocessen leidt zo’n gezamenlijke zoektocht naar informatie tot het nemen van verantwoordelijkheid en een sneeuwbaleffect qua maatregelen. „Als het voor een boer duidelijker is waar nog verliezen zijn van nutriënten, kan deze daar juist in zijn eigen belang mee aan de slag. En van het één komt dan het ander, omdat de interesse en de overtuiging toeneemt”, zegt Loeffen.

De resultaten van de pilot kunnen een impuls zijn voor de kwaliteit van de gebiedsprocessen, positief bijdragen aan het behalen van doelen en positiever verlopen voor agrariërs. „Onze oproep aan overheden en partijen die het landelijk gebied een uitdaging hebben, is om onze lessen ter harte te nemen. Ga het sámen doen en laten we eindelijk in beweging komen. Met meer respect voor elkaar, meer draagvlak en optimisme.”

Partners

Deze 25 lessen voor succesvolle gebiedsaanpak zijn geleerd in de GLB Pilot Gebiedsgerichte aanpak Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW). Deze pilot is uitgevoerd op verzoek van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid en in opdracht van Land- en tuinbouworganisatie LTO Nederland en Collectief Natuurrijk Limburg. DAW was initiatiefnemer van de pilot. Partners in de pilots waren de regionale LTO’s, waterschappen, agrarische collectieven, provincies, het Kadaster en anderen.