Gelderse boerderijen uitgekocht met mogelijk verboden staatssteun: ‘Risico dat deze boeren moeten terugbetalen’

Het onderzoek van EenVandaag baseert zich op een geheim document van de provincie Gelderland uit februari 2023. Daarin staat dat de aankoop van dertien boerenbedrijven volgens Europese regelgeving niet door de beugel kon. De gedeputeerden besloten deze informatie stil te houden. Het document stelt dat ‘de Europese Commissie de steun ongeoorloofd zal verklaren’ als ze op de hoogte worden gebracht. Voor een veertiende boerderij werd de steun ook al niet gemeld.

De provincie kocht sinds 2020 zeker vijf vleeskalverhouderijen en acht veehouderijen uit, met als doel de stikstofuitstoot te verminderen. De totale kosten bedroegen 28 miljoen euro. In het document schrijft de provincie dat ‘de Europese Commissie heeft aangegeven dat elke vorm van steun die gericht is op vrijwillige beëindiging van productiecapaciteit, moet worden aangemerkt als staatssteun’.

Risico voor boeren

De boeren die zijn uitgekocht lopen nu een groot financieel risico. Hoogleraar Europees recht Pieter Kuypers zegt bij EenVandaag: „Het is een scheve schaats. Zelfs als je het achteraf zou melden, dan blijft staan dat je de staatssteunregels hebt overtreden.” Hij waarschuwt dat de boeren uiteindelijk de rekening krijgen, inclusief rente. „Dat is krom, dat de overheid verder geen sancties krijgt van de Europese Commissie op het overtreden van de staatssteunregels. Ondertussen ligt het financiële risico bij de boer. Die zal de staatssteun ongedaan moeten maken.”

Uit het onderzoek blijkt dat er landelijk mogelijk 55 boerenbedrijven met vergelijkbare regelingen zijn uitgekocht zonder melding te maken bij Europa.

‘Dit wordt een drama’

Boer Ko van Twillert, wiens bedrijf in 2021 werd uitgekocht door de provincie Gelderland, reageert bezorgd: „Ik denk dat bijna elke boer daar moeite mee heeft. Dit wordt een drama, want dat geld hebben ze niet meer.” Hij zegt dat de provincie hem niet heeft ingelicht over mogelijke risico’s. „Als een overheid dingen verzwijgt of niet vertelt, dan vind ik dat voorzichtig uitgedrukt uiterst teleurstellend. Wij moeten ons ook aan de wet houden.”

De provincie Gelderland verdedigt de aanpak in een schriftelijke verklaring aan EenVandaag: „Toen de aankopen al waren gedaan kwamen er signalen dat de Europese Commissie deze zou kunnen aanmerken als staatssteun. Wij zien echter goede redenen waarom hier geen sprake van is. De veehouderijen zijn voor een marktconforme prijs aangekocht. De markt is dus niet verstoord. We hebben om die reden geen actie ondernomen. We staan nog steeds achter deze keus en hebben ons doel behaald: de stikstofuitstoot in Gelderland verlagen.”