‘Ingreep bespaart leed in legtijd’

In de voliestal pikken de bruine leghennen nieuwsgierig tegen de benen van de bezoekster. Daar zit op kuithoogte een knoop en dat trekt de aandacht. Het is typisch kippengedrag om daar tegen te pikken, maar omdat het scherpe puntje van de snavel is weggebrand, voel je er niks van. Het is echt maar een heel klein stukje dat van de snavel wordt weggehaald. Ik snap niet waar mensen zich druk om maken. De kippen kunnen verder normaal functioneren, ze hebben er absoluut geen last van met vreten of wat dan ook, zegt Gerrit Wessels.
HIj houdt met broer Henk 145.000 leghennen: 30.000 in Enter en 115.000 in Mariberg. Net als bij alle andere gangbare leghennen in Nederland is ook bij deze kippen het voorste puntje van de snavel weggebrand. Dit moet voorkomen dat kippen elkaar tot bloedens toe gaan pikken. Verenpikken is onderdeel van hun natuurlijke rangordegedrag. In die pikorde zijn vooral zwakke of zieke dieren de pineut. Begint er n op een slachtoffer te pikken, dan volgen kippen eromheen al snel dat voorbeeld. In het ergste geval pikken ze elkaar tot bloedens toe en trekken ze via de cloaca zelfs de eileider en de darmen naar buiten, vertelt Wessels. Bij behandelde dieren komt dat gedrag veel minder voor.

Laserbrander 

Het snavelbranden gebeurt op de kuikenbroederijen als de kuikens een dag oud zijn. Vroeger gebeurde dat met een heet mesje, tegenwoordig met een laserbrander, waarmee het puntje even wordt verhit. Dat deel (zon 10 procent van de snavel) wordt wit en valt er na een paar dagen vanzelf af.

Politiek gezien staat het snavelbranden van eendagskuikens echter onder druk, uit oogpunt van dierenwelzijn. In 2001 gingen voor het eerst stemmen op om dit te verbieden. Onder staatssecretaris Bleker is met de sector en de Dierenbescherming afgesproken het snavelkappen per 2021 te verbieden. Dan zouden ook andere landen in Europa moeten stoppen met snavelbranden. Tot 2021 hadden fokkerijorganisaties dan de tijd te werken aan nieuwe lijnen van rustige kippen met minder kannibalistische neigingen.
Staatssecretaris Dijksma heeft nu echter besloten dat dat verbod al in 2018 moet ingaan. Dat is niets anders dan goedkoop politiek scoren, meent Wessels. De pluimveesector is maar klein, electoraal zijn we niet interessant. Terwijl die drie jaar voor de fokkerijorganisaties w een substantie periode is. Het fokken van een nieuwe lijn kippen vergt tien tot twintig jaar; dan is drie jaar een hele hap. Dijksma zegt nu: dan moet de houderij maar aangepast worden om kannibalisme terug te dringen. We werken al met rood licht in de stallen om kippen rustig te houden. Wat je verder nog kunt doen, is het helemaal donker maken. Maar dat is ook niet goed voor het welzijn.

Staartbijten

In de varkenshouderij wordt bij biggen de staart gecoupeerd om staartbijten te voorkomen. De sector heeft onlangs afgesproken hier op termijn mee te stoppen. Kannibalisme bij kippen is echter iets heel anders dan staartbijten bij varkens, zegt Wessels. Varkens doen dat uit frustratie en verveling. Dan helpen afleidingsmaterialen in het hok. Bij kippen zou een hooiruifje of een blok kalkzandsteen om aan te pikken misschien wat schelen, maar je neemt de oorzaak niet weg. Het bepalen van de rangorde zit genetisch in de kip ingebakken. Dat kun je alleen aanpakken via de fokkerij.
De fokkerijorganisaties zijn hier al mee bezig. Van sommige rassen zijn er ook rustigere varianten. Maar er zijn nog geen lijnen beschikbaar die puur zijn ontwikkeld met het oog op het snavelkapverbod.
In de biologische leghennenhouderij is snavelbehandelen niet toegestaan. Daar wordt gewerkt met regulier beschikbare lijnen en er is nog geen afdoende oplossing gevonden voor kannibalisme, zegt Wessels. Je hoort soms wel uitvalsgetallen van 20 procent. Kijk, ik vergelijk het snavelkappen met een inenting bij een baby: die prik doet even pijn, maar het kind is wel de rest van zijn leven beschermd. Snavelbranden betekent kortstondig leed voor een eendagskuiken, maar in de rest van de legperiode blijft de hen veel leed bespaard.

Aanpassen

Het vervroegde verbod geldt straks alleen in Nederland. Dijksma wil wel in Brussel gaan lobbyen om het Europa-breed naar 2015 te krijgen. Wessels verwacht dat de Nederlandse pluimveehouderij zich noodgedwongen wel zal aanpassen aan het (vervroegde) snavelkapverbod, net zoals aan het afschaffen van de legbatterij. De vraag is wel hoe de regels precies gaan uitpakken. Wordt alleen het behandelen van kuikens verboden in Nederland? Dan loont het om dat over de grens te doen. Of mag je in Nederland straks helemaal geen gesnavelkapte hennen meer opzetten? Dat is nog niet duidelijk.
Hij verwacht wel dat de kostprijs per ei zal stijgen, waardoor de Nederlandse concurrentiepositie ten opzichte van andere landen in Noordwest-Europa verslechtert. We hebben nu per maand gemiddeld 0,2 tot 0,3 procent uitval onder de leghennen. Als dat met onbehandelde hennen oploopt tot boven de 0,5 procent, is dat voor ons bedrijf al gauw 10.000 euro per jaar.
Zeker nu is dat geen fijn vooruitzicht. De situatie in de pluimveehouderij is niet rooskleurig. De prijzen zijn bar slecht, met 4 5 cent per ei. Dat komt omdat alle bedrijven die zijn omgeschakeld van legbatterijen naar scharrelhuisvesting weer volop in productie zijn. Dat resulteert in een overaanbod.
Sinds Pasen is de eierprijs volledig ingestort, zegt Wessels. De voerprijs is sinds dit voorjaar gelukkig weer wat aan het zakken, maar die daling is lang niet groot genoeg om de slechte eierprijs te compenseren. Maar pluimveehouders zijn sinds jaar en dag gewend aan hoge pieken en diepe dalen. Wessels: Als je een nummer van het blad Pluimveehouderij uit de jaren zeventig pakt, zie je precies dezelfde verhalen. Als dit niet te lang duurt, komen we er best doorheen.

Bedrijfsgegevens

Gerrit (52) en Henk (50) Wessels houden 145.000 leghennen (Bovans, Isa en Lohmann). Per week leveren ze 800.000 eieren, waarvan ze 500.000 in hun eigen pakstation in Enter sorteren voor supermarkten, instellingen en horeca. De overige 300.000 gaan ongesorteerd de vrije markt op.