Verbod op ingrepen bij pluimvee in 2018

Op de tafels liggen rode en groene stemkaarten. De 150 aanwezigen worden deze middag uitgedaagd. Wie van jullie denkt dat we in 2018 zonder ingrepen kunnen, vraagt Jan Vroegindeweij, voorzitter van de stuurgroep ingrepen pluimvee. Groen is 'ja' en rood is 'nee'. Bij de leghennen is zeker 40 procent van de stemmers positief, dat percentage ligt bij vleeskuikenouderdieren op ongeveer 30 en bij kalkoenen is slechts 12,5 procent positief. De resultaten voldoen volgens de stuurgroepvoorzitter aan zijn verwachting.

Het Ingrepenbesluit is het onderwerp van gesprek tijdens een speciale themamiddag, georganiseerd door Wageningen UR Livestock Research in zaal Verploegen in Wijchen. Stuurgroepvoorzitter Vroegindeweij trapt af en benadrukt het belang van het evaluatiemoment dat de stuurgroep heeft met het ministerie in 2017 voor het van kracht worden van het definitieve ingrepenverbod. Dat is wat ons betreft een serieus gesprek per ingreep per diersoort. We moeten dan echt kunnen laten zien wat we allemaal hebben gedaan.

Daarom volgde een onderzoeksteam van Wageningen UR Livestock Research vier koppels (twee onbehandelde koppels leghennen en twee koppels vleeskuikenouderdieren, waarvan n behandeld en n onbehandeld) om de effecten van niet-snavelbehandelen in beeld te brengen. De conclusie: het niet-behandelen van snavels bij hennen heeft geen nadelig effect op het gedrag en op veerbeschadigingen. Verder blijkt ook een hogere uitval bij behandelde dieren in de opfokperiode vanwege slechtere uniformiteit en behandelde dieren vertoonden meer pikgedrag naar de omgeving. Momenteel lopen er nog onderzoeken bij leghennen en is Wageningen UR bezig een protocol te ontwikkelen om de effecten van niet-snavelbehandelen te monitoren door niet-onderzoekers, zoals de pluimveehouders zelf.

Houvast tijdens paring

Zorg voor vluchtroutes voor de bange dieren, adviseert Jac Matijsen de aanwezigen. Hij is technisch specialist bij Verbeek en geeft tal van praktische tips. Zo raadt hij de pluimveehouders aan om te zorgen voor voldoende afleiding in de stallen, bijvoorbeeld door cellenbetonblokken te plaatsen of graan te strooien. Ook is het volgens Matijsen verstandig om een aantal vaste voertijden te hebben. Bij het voeren wordt de rangorde bepaald en hoe vaker er wordt gevoerd, hoe vaker er onderlinge strijd is. De technisch specialist ziet vaak dat pluimveehouders het te donker hebben in de stallen, dat maakt dieren schuw en angstig en vergroot de kans op pikgedrag. Ondanks het naderende verbod is hij overwegend positief. We zijn er nog lang niet, maar het is absoluut mogelijk om onbehandelde dieren te houden. Het vraagt alleen om ander management van de pluimveehouder.

Die mening deelt ook Otto van Tuijl, technisch-directeur van Aviagen EPI. Tot nu toe zijn de ervaringen met het niet-snavelbehandelen positief. Niet alleen in Nederland, maar ook in Polen, Engeland en Scandinavische landen. Van alle ouderdieren die Aviagen EPI op dit moment aflevert aan de broederij wordt bij 60 procent van de dieren snavels behandeld. Het merendeel van die dieren is voor Nederland, een klein deel voor Belgien Duitsland. Bij alle ouderdieren wordt de achterste teennagel verwijderd. De binnenste teennagels of sporen worden niet meer verwijderd en ook worden de kammen niet meer gedubd.

Over stoppen met het verwijderen van de achterste teennagels bij hanen is Van Tuijl niet enthousiast. Er is duidelijk meer beschadiging bij de hennen met name op de rug en de dijen. De technisch-directeur wijst op een veldproef van afgelopen jaar in Engeland waar de eigenaar met 28 weken is gestopt, omdat de onbehandelde hanen teveel schade veroorzaakten. Van Tuijl: De afgelopen vijftien jaar hebben we enorm veel vorderingen gemaakt, maar we hebben nog n uitdaging te gaan: stoppen met het verwijderen van de achterste teennagel bij hanen. De effecten daarvan moeten we eerst uitvoerig onderzoeken.

Spinfeeder en dimbaar licht

Na al die theorie volgt de praktijk. Vier pluimveehouders die ervaring hebben met onbehandelde dieren komen deze middag ook aan het woord. E van hen is vleeskuikenvermeerderaar Michel Banning uit Didam met 12.000 dieren in de opfok en 30.000 moederdieren. Hij heeft onlangs n ronde gehouden van 8.000 moederdieren waarvan hij de snavels onbehandeld liet. Ik wilde ervaring opdoen voor het verbod er zou zijn, legt hij uit. En ik was ervan overtuigd dat het kon.

De Didammer zag dat de onbehandelde dieren minder pikgedrag vertoonden naar muren en voerinstallaties. Vaak zie je behandelde dieren nog op muren pikken, mogelijk door fantoompijn. Ook constateerde Banning dat zijn onbehandelde dieren geen negatief gedrag vertoonden in stressvolle situaties, zoals na een enting.

Sleutels voor het succesvol houden van onbehandelde dieren zijn volgens Banning de spinfeeder waarmee hij voert om natuurlijk scharrelgedrag te motiveren en dimbaar licht. Bij het volgende koppel ga ik een hogere lichtintensiteit gebruiken om schuwe dieren te voorkomen en pas dimmen als er problemen dreigen te ontstaan.

Ingrepenbesluit in vogelvlucht

Op 25 januari 1996 is door Jozias van Aartsen, de toenmalige minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV), het Ingrepenbesluit in het leven geroepen. Hiermee wilde het ministerie zoveel mogelijk ingrepen op dieren verbieden. In 2001 trad dat Ingrepenbesluit daadwerkelijk in werking. Hierdoor is een aantal ingrepen per 1 september van dat jaar verboden, zoals het verwijderen van tenen en sporen bij mannelijke legouderdieren en kammen bij mannelijke vleeskuikenouderdieren. Omdat destijds bleek dat er nog onvoldoende kennis was om de snavels van pluimvee onbehandeld te houden zonder problemen, werd voor deze ingreep vijf jaar uitstel verleend.

Deze termijn liep af op 1 september 2006. Echter, ook toen bleken er nog onvoldoende oplossingen voorhanden om beschadigend pikgedrag en beschadigingen veroorzaakt door de hanen bij de vleesvermeerdering te voorkomen. Cees Veerman, destijds minister van LNV, besloot om nogmaals een uitstel van vijf jaar te geven op het verbod op snavelbehandelen en enkele andere ingrepen.

In 2011 heeft de toenmalige staatssecretaris van Landbouw, Henk Bleker, het verbod op snavelbehandeling voor een derde keer uitgesteld (deze keer voor tien jaar), omdat zonder behandeling van de snavels de kans groot is dat agressief pikgedrag optreedt. Wel op voorwaarde dat de pluimveesector actief blijft zoeken naar mogelijkheden om pluimvee te houden zonder ingrepen en hierover rapporteert.

Nu wil Sharon Dijksma, staatssecretaris van Economische Zaken, dat het verbod op ingrepen - waaronder snavelbehandelen - bij legkippen, vleeskuikenouderdieren en kalkoenen definitief van kracht wordt op 1 september 2018. Ook moet er vanaf die datum een einde komen aan het verwijderen van de achterste teennagel bij hanen.