Column: Politiek drukt extern salderen er keihard door
Mijn journalistieke week begon eigenlijk zaterdagavond 28 maart. Hermen Vreugdenhil, statenlid van de ChristenUnie in Brabant, deelde die dag een document van Provincie Brabant waaruit bleek dat de provincie de rechten van veehouderijen had gekocht ver buiten de eigen provinciegrenzen. Achter de rug van de andere provincies om. Soms zelfs inclusief de stallen en grond. Brabant doet dit om Logistiek Park Moerdijk mogelijk te maken.
Te ingrijpend
Daarvoor had de provincie Brabant geen landbouwbedrijven op hoeven te kopen, want er waren ook andere opties. Alleen waren die andere opties – naar het oordeel van de provincie zelf – te ingrijpend voor de industrie van Moerdijk en omgeving. Boerenbedrijven waren bovendien een veel gemakkelijkere en effectievere prooi om de industrie te helpen. Mede doordat ammoniak dicht bij de bron neerslaat en de hoge schoorstenen van de industrie een veel minder duidelijk beeld geeft over het neerslaan van stikstof in natuur.
In de ‘getroffen’ provincies Noord-Holland, Drenthe en Zeeland waren de politici woest. Ook in andere provincies zette de actie van Brabant de boel op scherp. Overal werden statenvragen gesteld om de bezorgdheid uit te drukken. Boeren kopen daar vooralsnog helemaal niets voor. De Commissaris van de Koning van Brabant moest er uiteindelijk aan te pas komen om excuses richting de andere provincies aan te bieden. Een doekje voor het bloeden, want Brabant nam bewust het risico om deze hoon over zich heen te krijgen.
Grashoff
Ik zie hier persoonlijk ook de hand in van de verantwoordelijke gedeputeerde Rik Grashoff van GroenLinks. Die zit in zijn extra tijd, omdat er een nieuw college aan zit te komen in Brabant zonder GroenLinks. Hij drukt er gewoon nog even snel wat zaken doorheen in het nadeel van de landbouw. Erg ongepast, al helemaal omdat het college dat er nu zit geen meerderheid meer heeft in de provincie.
De actie van Brabant maakte vooral duidelijk dat extern salderen er gewoon aan zit te komen. Alle mensen die ik later deze week sprak ontkenden dat niet. Gedeputeerde Henk Jumelet van Drenthe en zijn collega Peter Drenth van Gelderland benadrukten dat er momenteel in IPO-verband (het gezamenlijke overleg van alle provincies samen) hierover afspraken gemaakt worden. Drenth is degene die namens de twaalf provincies onderhandelt met minister Schouten over het stikstofbeleid. De vragen die ik aan hem stelde wilde hij alleen vanuit zijn functie van gedeputeerde beantwoorden. Voor uitspraken over de gezamenlijke provincies, verwees hij mij naar het IPO.
Ammoniak en/of NOx
Op zich hoeft extern salderen niet slecht te zijn voor de landbouw, zolang er maar onderscheid wordt gemaakt tussen ammoniak en NOx. Dat benadrukte Marije Klever, bestuurslid van het NAJK, toen ik haar dinsdag aan de lijn had. Ik sprak haar zowel voor als na het klappen van het overleg tussen het Landbouw Collectief en minister Schouten. Haar verwachtingen voor dat overleg waren niet hooggespannen, maar ze hoopte ergens wel op een doorbraak. Bijvoorbeeld dat de PAS-meldingen gelegaliseerd zouden worden. Dat had de minister in december al beloofd, maar de daad bij het woord voegen ho maar. De teleurstelling bij Marije was dan ook groot dat het overleg niets had opgeleverd.
Marije zit zelf in twee werkgroepen van het Landbouw Collectief met ambtenaren om tafel, waaronder de Registratie-werkgroep. Daarbinnen proberen de leden oplossingen te zoeken om ammoniak en NOx apart te registreren. Het loopt echter allemaal vast op een juridische muur. Of dat echt niet anders kan of van bovenaf gewoon het excuus is om een andere agenda te hanteren, blijft een vraag.
De kans dat er een scheiding komt is volgens gedeputeerde Drenth klein. Het is heel complex om die twee stoffen te scheiden, zo liet hij optekenen. Dat is ambtelijk jargon voor dat het niet gaat gebeuren. Daarmee wordt duidelijk dat agrarische bedrijven straks gewoon ingeruild worden voor industrie en woningbouw.
Dimdammen met het IPO
Ik wilde weten hoe dat extern salderen precies in zijn werk gaat en onder welke randvoorwaarden dat mogelijk wordt. Daarvoor belde ik met de woordvoerder van het IPO. Hij beantwoordde mijn vragen keurig en kon nog niet overal antwoord op geven omdat de provincies nog bezig zijn met het opstellen van die randvoorwaarden. De strekking was wel duidelijk. Er werd toegewerkt naar een regeling waarbij provincies ook bij andere provincies rechten kunnen opkopen. Dus precies waar Brabant al op acteerde. Tenminste, dat was wat de woordvoerder mij vertelde.
Ik legde de tekst die ik schreef vervolgens bij hem terug zodat ik er zeker van was dat ik zijn uitspraken goed had begrepen. Hij gaf eerst goedkeuring nadat ik op zijn verzoek een paar wijzigingen had doorgevoerd. Dat is vrij normaal in de journalistiek. Op het moment dat ik het artikel wilde publiceren, belde hij mij opnieuw. Het moest meer afgezwakt worden. Dat werd voor mij persoonlijk al lastiger. Je komt dan namelijk op het snijvlak of je daarin mee gaat en daarmee de onderlinge relatie goedhoudt, of je gaat over tot publiceren omdat de geschreven uitspraken toch echt gedaan zijn. Ik ging er uiteindelijk in mee, omdat we onze lezers (de boeren) wel de juiste informatie willen geven. Op de aangepaste versie kreeg ik ook akkoord van het IPO.
Mijn artikel stond vervolgens een paar uur op onze websites toen mijn telefoon opnieuw ging. Wederom de woordvoerder van het IPO. Het artikel moest drastisch gerectificeerd worden of hij zou officieel afstand nemen van de tekst. Aan mij de keus. De officiële lezing was nu dat de woordvoerder mij een doorkijkje had gegeven in waar het naartoe kon gaan, maar dat het op bestuurlijk niveau nog afgestemd moest worden. Het kwam erop neer dat het gewoon niet waar was wat de woordvoerder mij had verteld. In ruim 20 jaar journalistiek had ik dit nog nooit meegemaakt.
Het geeft aan dat extern salderen een zeer explosief onderwerp is. Ook bij de provincies. Daar hebben ze zorg om de landbouw maar misschien nog wel meer om de rest van de industrie, woningbouw en verkeer. Extern salderen over de provinciegrenzen heen is blijkbaar een brug te ver op dit moment, terwijl het Stikstof Registratie Systeem – waar de koehandel gaat plaatsvinden – toch echt een landelijk systeem is.
Nee, bedankt
Het explosieve karakter van extern salderen werd mij vanmorgen nog eens extra duidelijk. Er stond voor vanmiddag nog een interview gepland met gedeputeerde Anita Pijpelink van Zeeland. Eerst moest ik mijn mobiele nummer doorgeven zodat ze mij kon bellen. Een uur later werd ik gebeld dat er op dit moment geen behoefte meer was om het over extern salderen te hebben. Ik kan dat niet los zien van het interview met het IPO. Daar zal het wel goed gedonderd hebben.
Keihard in crisistijd
Minister Schouten moet straks een klap geven op de randvoorwaarden waarbinnen extern salderen mogelijk moet worden. Dat gaat ze natuurlijk gewoon doen. Of ze dat nu zelf wil of dat ze dat onder druk van de andere ministers moet doen. Dat leid ik af van haar houding deze week in het overleg met het Landbouw Collectief en hoe ze zich nadien in de media uitte. Zij en de provincies drukken de externe saldering keihard door in crisistijd. Daar bedoel ik corona mee. En er zullen op korte termijn ook binnen provincies besluiten over worden genomen, want er is al weer een spoedwet ingediend bij de Tweede Kamer over digitaal stemmen bij provincies en waterschappen. De wet verbiedt dit nu nog, maar over een paar weken kan dat wel.
Voor boeren die hun bedrijf willen verkopen is het misschien een kans. Voor boeren die door willen, die net zijn ingestapt in een maatschap, die vallen onder de PAS-meldingen een hard gelag.
