‘Ontwikkelaars kopen onze weerstand af’

Of agrarisch Zwolle ervoor zwicht, is de vraag, maar er zijn boeren die met tegenzin alsnog zullen meegaan in het aanbod dat ontwikkelaars doen. Dat weten ze nu al. De hoofdzakelijk agrarische bevolking in de buurtschap bij Groenlo verzet zich tegen de komst van enkele tientallen hectare aan zonnevelden. Ze wijzen naar het nabij gelegen regionale industrieterrein aan de andere kant van de N18 (Varsseveld-Enschede).

„Dat terrein breidt zich uit, maar er komen nauwelijks zonnepanelen op nieuwe bedrijven te liggen. Moeten wij met onze landbouwgrond de batterij van heel Oost Gelre worden?” laat Jeroen Ensink weten, die als spreekbuis voor de buurboeren fungeert. Zelf heeft hij zonnepanelen op de melkveestal liggen en weet hij dat collega-boeren ermee bezig zijn. „Ze hebben SDE-subsidie toegewezen gekregen, maar mogen van Liander hun projecten niet uitvoeren omdat het stroomnet overvol is. Bij elkaar kunnen we 10 hectare aan staldaken volleggen.”

Energieslurpers

„De ellende is pas echt begonnen” zegt Ensink, „toen de gemeenteraad van de gemeente Oost Gelre vlak voor het zomerreces haar goedkeuring verleende aan de aanleg van een 10 hectare groot zonneveld aan de Hegemansweg”. Dat besluit zet de deur open voor een veld van 9 hectare aan de Zwolse Berkenhofweg. Bij Holterhoek (gemeente Berkelland) heeft een Duitse grondspeculant 20 hectare gekocht en aan de Meddose kant (gemeente Winterswijk) leeft er een plan. Volgens boeren in Holterhoek weet Berkelland niet te zeggen wat er precies komt. „De gemeente heeft tegen ontwikkelaars gezegd: ‘verleid ons’.”

Het gebied rondom Zwolle is erg in trek voor zonneparken. Er liggen een drietal verdeelstations waarvan een op De Laarberg in Groenlo dat geschikt is voor het leveren van hoogspanning. En er ligt een stroomkabel. „Oost Gelre kiest de gemakkelijke weg en heeft nauwelijks onderzoek gedaan naar alternatieven”, zegt Ensink. Hij en de boeren vrezen dat wanneer de zonnevelden er liggen, deze energie slurpende bedrijven naar De Laarberg zullen trekken.

Muur van gezamenlijk overheidsbeleid

De wethouders refereren aan de provinciale opgave wat betreft de realisatie van duurzame energie. „Eén procent van de landbouwgrond opofferen om de opgave voor de energietransitie te verwezenlijken, is wat we met elkaar, de regio, hebben afgesproken”, zo verweert gemeente Oost Gelre het besluit.

Tegen deze muur van gezamenlijk beleid lopen de boeren aan. „Dat overheidsbeleid geeft aan ‘zonnebaronnen’ alle ruimte. Zij hebben nauwelijks een band met de landbouw.”

Bijna dagelijks nemen investeringsmaatschappijen en ontwikkelaars contact op met een boer. Ze bieden prijzen waartegen de boeren uit de omgeving niet op kunnen met hun biedingen, vertellen ze. „Wij hebben de grond hard nodig voor de stikstofdepositie en zo meteen voor de maatregel betreffende het eiwitrantsoen. De grondprijzen stijgen en worden zo onbetaalbaar.”

Naoberpremie tegen overlast

De twee Zwolse boeren - de één ontwikkelt zelf, eventueel met hulp van Groenkracht en de ander met Sunvest en AGEM - zijn op een aanbod ingegaan. De bedoeling is de zonnevelden neer te leggen op minder vruchtbare percelen. „Die liggen uit het zicht van hun eigen boerderijen. De overlast krijgen wij erbij. Op 60 meter afstand van ons keukenraam stuit het zicht eerst op struiken en dan alsnog op de panelen.”

De aanleg van de zonnevelden mag officieel echt doorgaan als er voldoende draagvlak is én de buurtschap erin kan participeren. „Het draagvlak is nul komma nul”, aldus Ensink

Tegen de overlast bieden de ontwikkelaars ‘naoberpremie’ onder voorwaarde dat je er niet meer tegen mag zijn. Dit zijn hoge bedragen, hoger dan dat een landbouwakker een aantal jaren bijeen opbrengt. Rond de 8.000 euro per hectare per jaar. Ook zijn ontwikkelaars bereid jaarlijks 10.000 euro te storten in een gebiedsfonds. Het bedrag kan de buurtschap gebruiken voor de leefbaarheid of terugstorten als investering in de zonnevelden bij de twee boeren. „In onze beleving is dat ‘omkoping’ en een sluwe manier voor een ‘houd-je-mond-fonds’ opzetten.”

Reactie AGEM

De Achterhoekse Groene Energie Maatschappij (AGEM) weerspreekt dat. „Onze intentie is positief bedoeld”, licht woordvoerder Tamara Tijdink de werkwijze toe. „We zijn er juist voor de samenleving. Samen met onze leden, onder meer de Achterhoekse gemeenten en vijftien energiecoöperaties, proberen we lokale deelname in de projecten te stimuleren. Het streven van AGEM is dat minimaal de helft van de velden lokaal in eigendom blijft en dat de lokale bevolking zeggenschap behoudt: niet dat grote bedrijven van elders aan de knoppen zitten. Dat is onze rol. Dat er grote locaties voor de opwek van zonne-energie gaan komen, staat vast. Anders gaan we onze opdracht niet halen.”

AGEM gaat niet over het gemeentelijke beleid, benadrukt AGEM. De coöperatieve organisatie heeft als doel de opgewekte groene energie voor de Achterhoek te behouden. De ‘naoberpremie’ is ingezet als een positieve handreiking in de zin van: ‘AGEM snapt dat er overlast is’. „Het aanbod van hoge bedragen geeft aan dat we dit uiterst serieus nemen. We hoeven dit aanbod niet te doen”, aldus Tijdink.

Alternatief plan

De boeren praatten gisteravond met de boer die aan de Hegemansweg zelf een 10 hectare groot zonneveld wil gaan aanleggen. Ze hebben hem een alternatief voorgelegd dat behelst in een gezamenlijk plan vanuit de buurtschap: de eigen staldaken volleggen en 2,5 hectare ‘zon op het erf’ volleggen. Dit laatste is een mogelijkheid die gemeente Oost Gelre biedt aan stoppende boeren (geen opvolging) om op de leegkomende erven te benutten voor de opwek van duurzame energie. Het is de bedoeling met de verenigde zonnedaken en -erven Liander over te halen de capaciteit van het stroomnet snel te gaan optimaliseren.