Column: De vrije markt is een illusie
Er is namelijk niet iets als de 'vrije markt'. Iedere markt heeft zijn eigen regels en afspraken. Zijn er weinig regels en afspraken, dan spreken we van een vrije markt. Maar ook dan zijn er regels en afspraken. Alle producten die in Europa op de markt komen, moeten aan allerlei eisen voldoen; kun je dat niet, dan mag je niet meedoen op de vrije markt. Denk aan auto’s die een maximale uitstoot mogen hebben om het milieu minder te belasten, haal je de EU-norm niet dan mag je die auto hier niet verkopen. Zo zijn er tal van voorbeelden te noemen waarbij de vrije markt alleen is voorbehouden aan diegene die aan de juiste criteria voldoet.
Europese stofzuigerrichtlijn
De vrije markt bestaat dus niet, maar bestaat gewoon uit een serie afspraken onder welke voorwaarden we produceren of het geproduceerde met elkaar verhandelen. Dit kun je doen met weinig regels of met veel regels, maar er zijn altijd regels. De EU-stofzuigerrichtlijn is een mooi voorbeeld van hoe een simpele ingreep in de zogenaamde vrije markt, leidt tot betere producten. Sinds 2017 mag een stofzuiger nog maar een vermogen hebben van 900 watt, dit was in 2010 gemiddeld 1.800 watt. Deze beperking van de EU leidde tot ontwikkeling en innovatie waarbij de stofzuigers geen zuigkracht inleverden maar wel veel minder stroom gingen gebruiken. Minder stroomgebruik betekent minder CO2-uitstoot en dat was precies de reden van deze richtlijn. Een effectieve ingreep in de markt. Je kunt dus heel goed sturen op gewenste ontwikkelingen via de markt mits je de juiste regels en afspraken met elkaar maakt.
Toekomst van de landbouw
Vaak wordt de vrije markt als excuus gebruikt om aan te geven dat iets niet kan of niet mag. Zoals al eerder genoemd, bestaat er geen vrije markt; het is een markt met regels en afspraken. De toekomst van de landbouw, de landbouw die voor grote uitdagingen staat de komende jaren, is dus niet afhankelijk van de vrije markt. Maar van de afspraken die we met elkaar maken over hoe de markt zou moeten werken.
'n Marktmeester met lef
Wat we nodig hebben is dus een marktmeester die, op basis van maatschappelijke wensen rondom natuur, landschap, klimaat, dierenwelzijn en het besef dat we zelf ons voedsel willen blijven produceren in Europa, regels afspreekt voor de markt. Om te garanderen dat de markt eerlijk blijft werken bij een groot aantal kleine aanbieders en een klein aantal grote afnemers, moeten ook hier regels over afgesproken worden.
Pas als we het lef hebben om zo met onze vrije markt om te gaan, dan kun je de markt voor je laten werken in plaats van te werken voor de markt.
