POV: 'Varkenshouderij is klaar met saneren. Wij willen rust en waardering'

De discussie omtrent stikstof en de ruimte die er komt vanwege de warme sanering varkenshouderij is voor buitenstaanders best ingewikkeld. Het gros van de mensen in Nederland denkt dat de warme sanering in het leven is geroepen door het Kabinet om stikstof te reduceren. Niets is minder waar. Pig Business zet hieronder, samen met de POV, aan de hand van een aantal vragen en antwoorden de feiten op een rij.

Wat is de warme sanering varkenshouderij?

De warme sanering varkenshouderij (officieel: Subsidieregeling sanering varkenshouderij) is een regeling waarbij varkenshouders, die met hun bedrijf willen stoppen, door de overheid kunnen worden uitgekocht.

Waarom is deze regeling bedacht?

Deze regeling is bedacht omdat de varkenshouderij haar maatschappelijke verantwoordelijkheid wilde nemen om de geurbelasting in bepaalde gebieden terug te dringen.

Had deze regeling iets te maken met stikstofuitstoot of – neerslag van stikstof op natuurgebieden?

Nee. Deze regeling werd puur en alleen in het leven geroepen om geurbelasting te verminderen.

Wie heeft het initiatief genomen voor deze regeling en wie zijn er bij betrokken?

De Producenten Organisatie Varkenshouderij is de initiatiefnemer van deze regeling en stelde in 2015 al de eerste contouren op voor het uiteindelijke plan. Op initiatief van de POV werd de Coalitie Vitale Varkenshouderij (CoViVa) opgericht, die eerst onder leiding stond van oud-minister Uri Rosenthal van Buitenlandse Zaken. In de CoViVa sloten het ministerie van LNV, Rabobank, VION, Agrifirm, Forfarmers en Topigs-Norsvin aan. In het najaar van 2018 werd de regeling geconcretiseerd en vanaf januari 2020 konden varkenshouders zich voor de regeling aanmelden.

Kunnen alle varkenshouders in Nederland aan deze regeling meedoen?

Nee. Omdat de regeling oorspronkelijk is bedacht om geurbelasting te dringen, kunnen alleen varkenshouders in zogenoemde ‘varkensdichte provincies’ en waar er sprake is van geurbelasting op de woonomgeving, aan de regeling meedoen. Dit zijn de provincies Noord-Brabant, Limburg, Gelderland, Overijssel en Utrecht. In alle andere provincies kunnen varkenshouders niet op deze wijze worden uitgekocht.

Hoeveel varkenshouders doen aan deze regeling mee?

Er hebben zich ruim 500 varkenshouders gemeld. In totaal zijn 407 aanvragen goedgekeurd. Hoeveel er daadwerkelijk meedoen, staat nog niet vast. Nog niet iedereen heeft getekend. De varkenshouders die gaan tekenen, worden komende maanden uitgekocht door de overheid en moeten hun stallen slopen.

Wat levert de warme sanering varkenshouderij op aan stikstofruimte?

Dat weet niemand en dit is alleen maar speculeren. Niemand weet nog wie er daadwerkelijk gaat tekenen en waar deze bedrijven zitten. Wij denken dat maar 50 tot 60 procent tekent. Wat de warme sanering oplevert aan stikstofruimte is dus helemaal niet duidelijk. In haar Kamerbrief van 19 augustus 2020 zegt minister Schouten '3,6 mol per hectare, per jaar'. Maar dit staat nog helemaal niet vast. Het is een inschatting.

Waar zou die stikstofruimte eigenlijk voor gebruikt worden?

Toen de POV de regeling bedacht was stikstof nog helemaal geen thema. De POV heeft de regeling bedacht voor geur. Toen viel de stikstofcrisis uit de lucht en werd de regeling ineens daarvoor ingezet. In de subsidieregeling is het intrekken van de milieuvergunning onderdeel. Maar toen de POV de regeling opstelde, wisten de varkenshouders nog niet dat ammoniak (NH3) de waarde zou krijgen die het vandaag de dag heeft. De POV is daarvoor niet gewaardeerd in geld over ontwikkelingsruimte.

Waarom worden varkenshouders nu ‘bestolen’ door Schouten?

De ammoniakrechten, die ingenomen worden via de milieuvergunningen van de stoppende bedrijven vanuit sanering, verdwijnen. Dat is een ingewikkeld iets. De ammoniak uit de eerste 120 miljoen euro, die oorspronkelijk werd uitgetrokken door de overheid voor de warme sanering varkenshouderij (let wel: toen ging het alleen om het verminderen van geur!) schijnt al vergeven te zijn ten tijde van de PAS. Of zoals voorzitter Linda Janssen van de POV het omschrijft: “Foetsie, weg.”

Terwijl stikstof nog helemaal geen issue was in die tijd, is de ammoniakruimte wel afgenomen van de varkenshouderij. Hierdoor kunnen niet-stoppende varkenshouders die ruimte niet gebruiken om hun bedrijf te ontwikkelen en verder te verduurzaamen. Voor deze zaak wordt een procedure tegen de overheid voorbereid.

Na de 120 miljoen euro kwam er voor de warme sanering nog 60 miljoen euro bij via de zogenoemde ‘Urgenda-gelden. Het Kabinet stelde daar bovenop nog eens ruim 200 miljoen euro beschikbaar om alle intekenaars tegemoet te komen. De ammoniak uit dit geld is opgenomen in de spoedwet en verdwijnt ook. Wat nu bijzonder is, is dat de ammoniak er dus wel blijkt te zijn en naar voren getrokken wordt (dit lijkt op oude PAS-systematiek). Blijkbaar is het zo dat boeren uit Zuid (Brabant en Limburg) en Oost (Utrecht, Gelderland en Overijssel) de woningbouw in de Randstad redden. De POV spreekt van ‘wederom een hokus-pokus papieren truc'. Stichting Agrifacts (STAF) gaat dat voor de POV uitzoeken.

Wat zou er moeten gebeuren?

De varkenshouderij wil eindelijk eens erkenning en waardering. De varkenshouderij heeft al 80 procent ammoniak gereduceerd en gaat verder reduceren via het Actieprogramma Vitale Varkenshouderij. „De ammoniak uit de sanering heeft grote waarde, trekt heel Nederland nu uit het slop en de varkenshouderij zelf…? Die blijft bestolen achter. Dat kan toch niet waar zijn? Wij willen eindelijk eens waardering voor al onze inspanningen op het gebied van milieu in de afgelopen decennia en met rust gelaten worden”, zegt Linda Janssen (POV).

Alle aandacht moet volgens de POV uit naar toekomst voor onze varkenshouders in Nederland en ontwikkeling van de bedrijven. „Keer op keer worden we tegengewerkt in plaats van gefaciliteerd, terwijl we ook continu de oplossing moeten zijn.”

Wat gaat de POV doen om te voorkomen dat de stikstofruimte voor bouw en wegen wordt gebruikt?

STAF gaat de systematiek, die nu boven tafel komt, uitzoeken voor de POV. Daarnaast benadrukt de POV bij het ministerie en de politiek dat de varkenshouderij nu eens vooruit geholpen moet worden. „Wij willen aandacht voor toekomstgerichte bedrijven en ontwikkeling. En zijn klaar met saneren.”