Column: Politiek wensdenken neemt absurde vormen aan

Het begon vorige week vrijdag met het rapport van ADB Topconsult, waarin staat dat aan krimp van de veestapel niet valt te ontkomen. Daarbij hoort meer ruimte voor ondernemerschap om de stikstofuitstoot te beperken, maar in één adem wordt onteigening als onontkoombaar gezien. ADB Topconsult noemt zich op haar eigen website onafhankelijk, maar het bestaat uit een kleine groep topambtenaren. Die komen dus niet met een kritische review op het huidige beleid van de politiek. De politiek die in feite doet wat de collega’s van ABD Topconsult voorschrijven. Die collega’s hebben hun zin nog niet gekregen onder minister Schouten, omdat waarschijnlijk CDA en VVD daar op tegen waren. Onder het motto nieuwe regering nieuwe kansen proberen ze het alsnog voor elkaar te krijgen.

Geen openbare onderbouwing

De waakhond van de agrarische sector, Stichting Agrifacts, bekeek het rapport en concludeerde dat de basis voor het advies twee ecologische rapporten zijn. Navraag leverde op dat die nog niet beschikbaar zijn. Zo werkt dat in Den Haag. Het doet me denken aan de kalverfraude, waarbij minister Schouten ook hoog van de toren blies. Achteraf bleef er weinig van over, maar de toon is dan al gezet. De geesten worden zo rijp gemaakt om de landbouwsector kleiner te maken. Feiten doen er dan niet meer toe en politici in Den Haag worden zo gestuurd om de landbouw in te krimpen. Straks ligt onteigening van landbouwbedrijven vast in een regeerakkoord en blijkt de onderbouwing van het advies op drijfzand gebaseerd, maar dan is het kwaad al geschied. D’66 zal de andere partijen, wie dat ook mogen worden, er aan houden.

Biologische wensdroom

Gisteren deed Europees landbouwcommissaris Janusz Wojciechowski nog een duit in het zakje door te stellen dat de landbouwproductie voor 25 procent biologisch dient te worden. Voor Nederland is die uitdaging extra groot, omdat Nederland nu eenmaal geen bergen met onrendabele gronden heeft en de armoede nog niet zo groot is onder boeren dat ze geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen kunnen kopen zoals in sommige Oost-Europese landen.

Aangezien de consumentenmarkt in Nederland en de EU niet zo hard groeit voor biologisch is het halen van de biologische doelstelling een uitdaging. Wojciechowski heeft daar een oplossing voor. De vraag naar biologische producten moet groter worden, dus komt er geld beschikbaar om meer boeren om te laten schakelen. Meer aanbod verlaagt de prijs en zie daar, dan gaan consumenten het meer kopen. Ik weet het niet hoor, maar volgens mij werkt het principe van de markt precies andersom. Welke boeren willen nu omschakelen terwijl ze weten dat hun structurele hogere kosten dan niet vergoed worden? En hoe gaan al die boeren hun arbeid dan organiseren? Dat is nu al een probleem. Het antwoord is extra subsidies. Daarmee wordt waarschijnlijk bedoeld om subsidies te verschuiven van gangbaar naar biologisch. Gangbare boeren krijgen het daardoor financieel nog moeilijker en biologische boeren worden afhankelijker van de overheid. Dat laatste vindt de overheid natuurlijk fijn, want dan is er nog meer sturingsmacht.

Zembla

Wat Nederland, maar ook de EU nodig heeft, is een kritische massa mensen in alle geledingen van de maatschappij, maar vooral in de media en wetenschap. Voor die twee beroepsgroepen is dat een kernwaarde van hun bestaan. Maar helaas, die geven niet thuis. Neem de uitzending van Zembla van gisteravond. Er kwam een biologische melkveehouder aan het woord die vertrekt bij FrieslandCampina. Het wordt zo geframed dat FrieslandCampina min of meer de schuld krijgt van de ontbrekende marktvraag. En als een bestuurder van de coöperatie dan uitlegt dat ook de niet-biologische melkveehouders verduurzamen, wordt daar weinig mee gedaan. Het label biologisch is door die journalisten heilig verklaard. Zo kritisch als ze FrieslandCapina en de Rabobank benaderen, zo kritisch zouden ze ook moeten kijken naar biologisch. Maar dat gebeurt niet, terwijl dat vanuit journalistiek oogpunt ook zou moeten.

Wetenschap haakt af

Binnen de wetenschap is het helaas niet anders. Jaap Hanekamp onderzoekt momenteel de onzekerheidsmarge van de Kritische Depositie Waarde die leidend zijn bij het nieuwe stikstofbeleid. Binnen de wetenschap zou dat toegejuicht moeten worden, want extra wetenschappelijk onderzoek vergroot immers onze kennis en kan ons behoeden voor stappen in de verkeerde richting. De eerste conclusies van Hanekamp wijzen er op dat er op zijn minst wat vraagtekens geplaatst kunnen worden bij het model, jawel, dat gebruikt wordt. De onzekerheidsmarges zijn veel groter dan wat er is gerapporteerd. En zelfs als er geen stikstofdepositie is berekend, stelt het model dat er toch een kans bestaat van 20 procent dat stikstofdepositie een schadelijk effect heeft. In gewoon Nederlands: we weten veel minder zeker hoeveel stikstofdepositie schadelijk is voor de natuur dan waar we in het beleid vanuit gaan. En als er geen depositie is kennen we toch schade toe.

De reflex van de Wageningse onderzoekers zou moeten zijn om die beweringen te weerleggen en als dat niet kan te erkennen dat het zo is. Maar dat gebeurt niet. Ze gaan in Veeteelt nauwelijks in op het onderzoek en proberen het als onvolledig aan de kant te schuiven. Het past blijkbaar niet in het gewenste plaatje. Omdat dit de hele economie raakt, zullen ook de politieke p[artijen die aan het formeren zijn hier notie van moeten nemen. Johan Vollenbroek meldde deze week al dat het aantal vluchten op Schiphol gehalveerd moet worden, Lelystad helemaal niet open kan en Rotterdam Airport dicht moet. Hij heeft de wet aan zijn hand, omdat ondermeer die KDW wel eens veel te strak afgesteld kan zijn. Door deze gang van zaken zet de politiek met haar modellen de hele economie stil.

Formatiesoap

De voorbeelden die ik noem zijn alleen nog maar voorbeelden van de afgelopen week. Het gebeurt al veel langer. Ik vind dat gevaarlijk. Er lijkt nu geen discussie meer te zijn over de vraag of de landbouw wel kleiner moet worden of hoe ze moet verduurzamen. De discussie gaat tegenwoordig alleen nog maar over de manier waarop en of het niet sneller kan. De fundamentele vragen die er onder liggen worden niet meer gesteld en beantwoord. En voor mensen die kritisch zijn lijkt geen plaats meer te zijn. Dat zagen we deze week ook in de formatiesoap rond Pieter Omtzigt. De trein moet blijkbaar koste wat kost doordenderen. Verkiezingen veranderen daar niets aan.