Column: Het goede doel heiligt de middelen

In een telefoongesprek vanmorgen met documentairemaker Marijn Poels laat hij zich ontvallen dat hij links is en niet voor of tegen boeren. In zijn nieuwste documentaire ‘Het goede doel heiligt de middelen’ spelen boeren wel een hoofdrol in de vorm van slachtoffer van een gekozen politieke koers. Gisteren om twaalf uur ging zijn documentaire live via Youtube en die is binnen 23 uur al door ruim 13.000 mensen bekeken. Ironisch genoeg kreeg ik voorafgaand aan de docu een reclame van de Postcodeloterij te zien, maar daar kom ik zo op.

Supermarkt

Zijn drijfveer voor deze documentaire is eigenlijk best persoonlijk, of egoïstisch, zoals hij het zelf noemt. „Ik vind het belangrijk wat ik op mijn bord krijg. In Nederland is de kwaliteit van het geproduceerde voedsel hoog. Dus als je dat hier afbouwt komt het ergens anders op de wereld weer terug en dan is het maar de vraag hoe het dan staat met de kwaliteit.”

Als hij door een supermarkt loopt ergert hij zich aan de rotzooi die er verkocht wordt. „Als alle burgers dat laagwaardige voedsel laten liggen en kiezen voor goede kwaliteitsproducten, dan zou het voedselsysteem vanzelf veranderen in de richting die de politiek en de NGO’s willen. Maar omdat dat niet gebeurd, is er iets anders aan de hand. En daar probeer ik voor te waarschuwen, voor wakker te schudden.”

Goede doelen

Bij Poels gaat het in feite om democratische waarden. Burgers die de Postcodeloterij steunen met donaties denken daar goed mee te doen, want het geld komt uiteindelijk terecht bij goede doelen. En wie kan daar nu op tegen zijn? Die goede doelen hebben ondertussen veel invloed op het beleid, zonder dat daar een vertegenwoordiging van de burgers achter staat. Organisaties als Natuur en Milieu en Milieudefensie kennen over het algemeen maar twee inkomstenbronnen: de staat en de Postcodeloterij. Geen burgers. En die organisaties schuiven vervolgens aan bij bijvoorbeeld de klimaattafels en bepalen dan mede het beleid.

Ondemocratisch

In de documentaire legt Poels op een interessante wijze bloot dat voor veel beleid in Nederland helemaal geen draagvlak bestaat. 97 procent van de Nederlanders eet vlees, omdat ze dat lekker vinden. Zelfs 87 procent van de aanhangers van de Partij voor de Dieren eet vlees, omdat ze dat lekker vinden. 70 procent van de Nederlands vindt het prima dat Nederland vlees exporteert naar de rest van de Europese Unie. In Den Haag zijn de beleidsmakers en politici ondertussen losgezongen van die democratische legitimiteit en willen ze de landbouw kleiner maken tot zelfs afbouwen. En dat komt volgens Poels door het netwerk van de goededoelenorganisaties, media en politiek. „Dat hebben ze heel goed georganiseerd. Op zich is daar ook niets op tegen en best knap gedaan. Als een Forum voor Democratie of een PVV zoiets zou doen dan zou het ondertussen betiteld worden als een terroristische organisatie.” Dat geeft volgens Poels te denken.

Opkopen boerengrond

Waar hij zelf de meeste moeite mee heeft is het opkopen van boerengrond. De overheid geeft een lening aan bijvoorbeeld Natuurmonumenten, de provincies moeten vervolgens bepalen welke gronden er worden opgekocht en Natuurmonumenten verdient vervolgens aan de houtkap en huren van vakantiewoningen. Bij Staatsbosbeheer en de Provinciale Landschappen werkt dat op dezelfde manier. „Wat ik persoonlijk niet okay vind is dat Natuurmonumenten met staatssubsidies en een moreel stempeltje concurreert op de vakantiehuizenmarkt en landbouw.”

Natuurmonumenten

Poels luistert in de documentaire daarom mee met een gesprek van Leonie Bosch-Chapel die veel zaken uitgezocht heeft rondom de Postcodeloterij en goede doelen. Ze belt met een woordvoerder van Natuurmonumenten over dat doorschuiven van gronden, maar krijgt geen antwoord, moet maar een mail sturen en hoort daar niks meer van. Het zijn legitieme vragen die een ledenorganisatie als Natuurmonumenten natuurlijk gewoon moet kunnen beantwoorden. Helemaal als je je zelf als een goed doel ziet. Wat heb je dan te verbergen?

Media negeert

Er zit nog veel meer in deze documentaire en het is echt een aanrader om het te gaan bekijken. Voor veel boeren zal het voelen als een bevestiging van wat ze veelal denken. De hoop is dat ook veel burgers het gaan bekijken, want die kunnen daar iets aan doen met hun stem. Maar het is tekenend dat zo’n documentaire niet op televisie wordt getoond bij de publieke omroep. Poels heeft bij zijn eerste klimaatfilm journalisten benaderd en organisaties gevraagd om mee te doen in zijn documentaire om ook het tegengeluid te geven. Maar alleen al de mededeling dat hij de twee kampen aan het woord wilde laten, schrok af. Journalisten van de Volkskrant, Trouw en andere bladen reageerden zelfs helemaal niet op zijn emails. Het geeft te denken.

Motie beschermen landbouw

Ondertussen rolt het beleid in Den Haag steeds verder. Het CDA probeerde deze week een meerderheid achter een motie te krijgen om landbouwgronden dezelfde bescherming te geven als natuurgronden, omdat we daar als samenleving over 20 jaar anders spijt van gaan krijgen. Goede landbouwgronden voor voedselproductie en om landschappen open en in stand te houden. Een bescherming voor een eerste levensbehoefte, zo ver is het nu al gekomen.

Naschrift: Ik schrijf dat Miliedefensie geen burgers vertegenwoordigd en over het algemeen maar twee inkomstenbronnen heeft. Terecht is opgemerkt dat dat niet klopt. Uit het jaarverslag van Miliedefensie van 2019 blijkt dat ze ook financieel gesteund worden door particulieren. Dat aandeel is wel beperkt, want het overgrote deel van de inkomsten komen van subsidies en loterij-organisaties. In de documentaire noemt Syp Wynia Milieudefensie als voorbeeld. Volgens Marijn Poels gaat het om een verspreking en wilde Wynia vooral benadrukken dat ze het merendeel van hun inkomsten van de staat en de loterij krijgen en niet van eigen inkomsten.