Column: Provincie stuurt media het stikstofbos in

De Provincie Drenthe liet in 2010 en 2014 onderzoek doen door de Universiteit Antwerpen naar de bodemtoestand in haar natuurgebieden. STAF analyseerde die data en concludeerde dat er veel meer stikstof vanuit de bodem vrij komt door menselijk handelen en waterstandschommelingen dan er vanuit de lucht bij komt. En daar is in de modellen geen rekening mee gehouden. Wat opvalt is dat overheden, ecologen en activisten snel met hun mening klaar stonden en daarmee de media bespeelden, maar zelf niet goed of helemaal niet naar de data hadden gekeken. Deskundigen baseerden zich op algemene ecologische kennis of haalden een rapport over de Veluwe aan om iets te zeggen over de uitkomsten van onderzoek in Drenthe. Eigenlijk best wel tenenkrommend. En de media huppelt daar gewoon achteraan en vraagt veel te weinig door om zelfs de simpelste aantijgingen te weerleggen. Zelfs in de landbouwmedia.

‘Onjuiste’ conclusies

Het toppunt was deze week de communicatie vanuit het provinciehuis in Assen. Provincie Drenthe stuurde maandagmorgen een persbericht de deur uit met de titel ‘Reactie provincie Drenthe naar aanleiding van artikel STAF over stikstof in de bodem’. Die reactie verscheen een paar uur voordat er in Den Haag het rondetafelgesprek Stikstofproblematiek plaatsvond in de Tweede Kamer met boeren, deskundigen en belangenorganisaties. Dat zal geen toeval zijn, gok ik, want daar zat STAF ook aan tafel. En Geesje Rotgers van STAF ging daar iets zeggen over haar Drentse bodemanalyse.

In het persbericht stelt de Provincie dat STAF onjuiste conclusies naar buiten heeft gebracht. Ik loop ze even één voor één langs en dan mag u als lezer aan het eind zelf de conclusie trekken of de Provincie hier een punt heeft.

Data openbaar

De eerste aantijging is dat de bodemdata waar STAF zich op baseert niet openbaar zou zijn. De provincie stelt: ‘De onderzoeken uit 2010 en 2014 zijn onderdeel van de normale werkwijze om onze gegevens te ijken en te controleren. Deze informatie is openbaar beschikbaar. Het gaat dus niet om achtergehouden informatie.’ Farmers Defence Force wist de informatie via een WOB-procedure boven tafel te krijgen. Ze hadden daarvoor eerst twee keer om de data gevraagd en kregen het antwoord dat die data er niet was. Tijdens de WOB-procedure vroeg de provincie twee keer om uitstel en toen ze eindelijk iets publiceerden moest FDF nog twee keer bellen om alles compleet beschikbaar te krijgen. En wat er nu op de website staat van de provincie is niet de complete dataset, maar een samenvatting van de provincie zelf.

Figuur 3

Vervolgens wijst de Provincie op figuur 3 in het onderzoek van STAF. Volgens de Provincie wordt hier de verhouding tussen de in de bodem aanwezige koolstof (C) en stikstof (N) in de geanalyseerde bodem weergegeven. STAF had boven de grafiek de titel geplaatst: Aanvoer voedingsstoffen (stikstof) vanuit de bodemvoorraad. De Provincie trekt vervolgens de conclusie dat het niet klopt: ‘Het gaat hier namelijk niet om aanvoer van stikstof, maar om de beschikbaarheid van stikstof, ook wel de labiliteit genoemd.’

Maar wat blijkt bij navraag bij STAF? De aanname van de Provincie wat die figuur in zou moeten houden klopt zelf niet. De Provincie en STAF lezen precies hetzelfde in de grafiek, alleen noemen ze het verschillend. Voer voor taalfetisjisten. Interessant detail, deze analyse is niet door STAF zelf gemaakt maar komt rechtstreeks uit het onderzoek van Universiteit Antwerpen.

38 kilo stikstof

Dan komen we bij de kern van het STAF-onderzoek. Provincie Drenthe stelt dat er gemiddeld 38 kilo stikstof uit de bodem vrijkomt voor planten in de natuur en in het persbericht stellen ze dat STAF het heeft over een range van 60 tot 200 kg. Dat is nogal een verschil. Maar die 60 tot 200 kg klopt niet. STAF stelt die range als voorbeeld bij 2 procent afbraak aan organische stof in de bodem en dat geldt bijvoorbeeld bij voedselrijke bodems. In de zin daarvoor doet ze dat ook met 1 procent voor schralere bodems en dan is de range 30 tot 100 kg. Die getallen zijn afgeleid uit eerdere onderzoeken en komen niet uit de bodemdataset van de provincie. Dus als de Provincie de juiste getallen had willen noemen in het persbericht hadden de ambtenaren 30 tot 250 kg moeten opschrijven. Dat staat namelijk wel in het onderzoek van STAF.

Verschillende definities

Dan nog is een gemiddelde van 38 kg erg scheef ten opzichte van die range dus ik vermoed dat STAF en de provincie hier verschillende definities hanteren. Navraag bij STAF levert op dat Provincie Drenthe uitgaat van de stikstof die is opgenomen door planten. STAF telt ook de stikstofverliezen mee. Verder heeft STAF de getallen van de provincie nagerekend, en geconstateerd dat de provincie een relatief grote post niet heeft meegeteld. STAF heeft hierover contact opgenomen met de provincie, maar nog geen reactie gekregen. De vraag hoe de Provincie Drenthe aan 38 kg komt is ook door mij voorgelegd aan de provincie, maar die heeft nog geen antwoord gegeven. Wordt vervolgd. Interessant is wel dat de provincie met een gemiddelde komt, terwijl dat eigenlijk niet zoveel zegt. Het gaat om maatwerk per natuurlijk habitat en dan kan voedselrijkdom binnen tien meter sterk variëren.

Stikstofbinders

De Provincie trekt vervolgens de hoeveelheden natuurlijke stikstofbinding door micro-organismen in twijfel die STAF heeft beschreven. De Provincie stelt dat ‘de meeste experts’ die stikstofbinding schatten op 2 tot 3 kilogram en zetten dat af tegen de 22 kg die via depositie de grond bereikt. Dan lijkt het niet zoveel. Uit eerder onderzoek waar STAF naar refereert blijkt dat het om voorbeelden te gaan met 60 tot 70 kilogram in een bult arm zand en bodem waarin nog bijna geen stikstof is opgeslagen. De Provincie vertaalt de getallen van STAF gemakshalve naar de hedendaagse Drentse natuur (bodems rijk aan stikstof) geeft echter niet aan welke deskundigen ze heeft gesproken en om welke onderzoeken het gaat waar ze zich op baseren.

Vrijkomen van stikstof

Tenslotte gaat Provincie Drenthe in op het vrijkomen van de opgeslagen stikstof in de bodem doordat de omstandigheden veranderen. Ze stelt: ‘Agri Facts wijt het vrijkomen van stikstof ten onrechte enkel aan overheidsbeleid door wijzigingen in de waterhuishouding en het omvormen van natuur.’ Ik kan dat nergens vinden in de publicatie van STAF. De onderzoeksorganisatie stelt wel dat de afbraak van organische stof aangejaagd wordt door veranderingen in de waterhuishouding, kappen van bos, etc. Voor een groot deel heeft dat wel te maken met overheidsbeleid, maar dat is niet altijd het geval. Dat beweert STAF ook helemaal niet. STAF stelt gewoon dat er nog een grote bron van stikstof is die ook invloed heeft en dat dat genegeerd wordt in het beleid. De provincie trekt het ook helemaal door als een verwijt richting het provinciale beleid. Daarmee lezen ze iets anders dan wat er staat.

Interessant is de vraag waarom de Provincie Drenthe reageert als door een wesp gestoken en flink uithaalt naar STAF, zonder zelf bij de feiten te blijven. Komt dat omdat STAF toch raak heeft geschoten?