Column: KDW-beleid, ongekend onrecht

Woensdag stonden er weer trekkers in Den Haag en op nog vier plaatsen bij provinciehuizen. Wederom om te protesteren tegen het Nederlandse stikstofbeleid. Ik merkte in mijn eigen omgeving inmiddels wat vermoeidheid om weer op de trekker te stappen. Precies het tegenovergestelde gevoel trof ik afgelopen maandag aan in Zeeland. De provincie met het kleinste stikstofprobleem waar notabene een akkerbouwer een zeer emotioneel betoog hield voor 60 collegaboeren om wel op de trekker of in een bus te stappen om te protesteren in Den Haag.

Propagandacampagne

Het wordt steeds duidelijker dat er in Den Haag een beleid wordt gevoerd om van boeren af te komen in Nederland. Zelfs leken valt het inmiddels op dat de vele rapporten die de afgelopen weken weer naar buiten kwamen om de landbouwsector een stuk kleiner te maken, meer weg heeft van een propagandacampagne dan dat ze een bijdrage leveren aan een beter Nederland. Het rapport van Jan Willem Erisman en Berno Strootman met als titel ‘Naar een ontspannen Nederland’ is daar het summum van.

Erisman

Erisman, die de deur platloopt bij het ministerie van LNV, gebruikte Aerius voor zijn plan nu precies andersom. In plaats van te kijken hoeveel stikstofdepositie een nieuwe activiteit op een natuurgebied heeft, bepaalde hij waar de piekbelasters zitten. Hij zette ruim 2000 bedrijven op een kaart die nu als piekbelaster kunnen worden aangemerkt en zette een paar cirkels waar boerenbedrijven ook maar weggekocht moeten worden. Provincies en Rijk zullen daar ongetwijfeld op gaan pushen. Het is dan ook volkomen terecht dat boeren daar tegen protesteren.

Commissie Hordijk

Eigenlijk is het best beschamend wat Erisman doet. Hij zat als deskundige in het Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof, beter bekend als de Commissie Hordijk. Die bepaalde dat Aerius niet geijkt is met metingen en voor lokaal gebruik ongeschikt is. Nu gebruikt hij het juist om lokaal bedrijven aan te wijzen als piekbelaster van stikstof. En omdat er ook opgaven zijn rondom woningbouw, klimaatbeleid en kaderrichtlijn Water doet hij er nog een schep bovenop om meer landbouwbedrijven weg te krijgen. Het zal wel een mooi verdienmodel voor hem zijn, maar het gaat de natuur echt niet helpen.

Planbureau voor de Leefomgeving

Daar waarschuwde het Planbureau voor de Leefomgeving maandag voor. De algemene media begreep die waarschuwing niet en schreef opnieuw krantenkoppen dat het aantal boerenbedrijven fors terug moet. De kritische depositiewaarden zijn volgens het PBL echter onhaalbaar, ook al haal je heel Nederland leeg. Dus niet alleen de landbouw, maar ook industrie, wonen en wegen. Het is niet voor het eerst dat het PBL die waarschuwing afgeeft. Twee jaar geleden deden ze dat ook al, maar politiek Den Haag heeft daar weinig mee gedaan.

KDW is natuurkwaliteit

Juridisch hangt alles inmiddels af van die KDW’s, omdat het ook voor een rechter de enige meetlat is om iets op te toetsen. Ook in het beleid is het een handige houvast, want met een model en straks eventueel met metingen heb je cijfers die je kunt vergelijken. En dan zijn er makkelijk conclusies te trekken. Overheden en rechters gaan er daarbij gemakshalve vanuit dat KDW gelijk staat aan natuurkwaliteit. Wie op school biologie, bodemkunde of ecologie heeft gehad weet wel beter. Eén cijfer dat iets zegt over de gezondheid van een compleet ecosysteem. Het is waanzin.

Grondmonsters

Een boer die zijn perceel laat bemonsteren om te bepalen hoeveel mest en mineralen er op moeten om tot een vruchtbaar gewas te komen, krijgt alleen al een uitslag met 20 parameters. Blijkt het advies dan toch niet goed te werken dan stuit hij of zij al snel op een grote blackbox en is het enorm zoeken en vaak gokken om te achterhalen waarom de bodem anders werkt dan gedacht. En dan gaat het alleen nog maar over de bodem en niet over een heel ecosysteem.

Rapport op bestelling

In de natuurgebieden beïnvloeden grondwaterstanden en natuurbeheer de natuurkwaliteit veel meer dan stikstofdepositie. Genoeg schapen op de hei gaat vergrassing tegen. Begrazing in oude landbouwcultuurlandschappen werkt beter dan maaien. Maar zit er een drinkwaterwinning onder dan verdroogt het terrein en komt mineralisatie op gang. Als het Erisman en Strootman echt om de natuurkwaliteit te doen was, dan hadden ze dat ook meegenomen in hun integrale benadering. Nu hebben ze Aerius andersom laten draaien en een greep gedaan in rapporten waarin naar een conclusie is toegewerkt dat landbouw een probleem is. Het voelt als een rapport op bestelling om de landbouw een kop kleiner te maken en niet om de natuurkwaliteit te verbeteren.

Ongekend onrecht

Van academici hoeven boeren weinig te verwachten, want stikstof is voor hen een verdienmodel. Van rechters ook niet, want die toetsen de wet en daarin is de KDW leidend. Het moet dus van de politiek komen, want in een democratie kunnen beslissingen daar terug gedraaid worden. Ik heb er een hard hoofd in. VVD en D’66 schrijven nu een regeerakkoord waar andere partijen dan bij aan kunnen schuiven. Omdat de overheid heeft meebetaald aan het Erisman-rapport bestaat er een groot risico dat het straks onderdeel uit maakt van een nieuw regeerakkoord. Zonder kosten-baten-analyse, zonder zicht op natuurherstel worden boeren dan opgeofferd. Net als bij de toeslagenaffaire praat je dan over ongekend onrecht. Nu niet door de Belastingdienst, maar door de fixatie op KDW’s.