Column: Nederlands milieubeleid is failliet

Afgelopen maandag bracht LTO Nederland een persbericht naar buiten met de titel ‘MOB procedeert koe de wei uit’. Het persbericht volgde op een uitspraak van de Rechtbank Overijssel in een zaak van MOB tegen de Provincie Overijssel. Toen dinsdag de uitspraak van de rechtbank werd gepubliceerd, bleek de rechter nu nog niet zo ver te gaan. Maar door verwijzingen naar de uitspraak van Raad van State van mei 2019 is de dreiging van de vergunningsplicht en het weren van koeien uit de wei als gevolg daarvan nog springlevend.

Handelswijze provincie

De Rechtbank Overijssel stuurde de Provincie Overijssel wel met een opdracht naar huis, want ze moet binnen acht weken onderbouwen waarom het bemesten van landbouwgrond en het laten weiden van koeien geen negatief effect heeft op het Natura 2000-gebied in de buurt. Interessant is dat de Provincie Overijssel rondom het bemesten van landbouwgrond wel onderzoek heeft gedaan, maar de rechtbank geen inzage gaf in de resultaten. Het bleef bij een mededeling en dan kan de rechter geen inhoudelijk oordeel vellen. Waarom de Provincie zo handelde, is niet duidelijk. De woordvoerder liet weten inhoudelijk niet te willen reageren op vragen van de media.

Raad van State

Met mij vroegen veel boeren zich af waarom de Provincie Overijssel dat niet beter had gedaan. Als je puur naar bemesting van landbouwgrond kijkt, zegt de Raad van State al in mei 2019 dat bestaand gebruik van begin jaren negentig niet meer hetzelfde is als het gebruik vandaag de dag. Boeren bemesten nog steeds hun grond, maar er zijn volgens de Raad van State veel veranderingen geweest in het mestbeleid, waardoor een provincie zich niet kan beroepen op bestaand gebruik. Dan is het vervolgens de taak van de provincie om aan te tonen hoe het nu wel zit. Daar is weinig hogere wiskunde voor nodig, want het mestbeleid is een beleid van verschraling geweest met flink veel minder uitstoot van ammoniak.

Flink ruimte voor intern salderen

In 1993 werd de habitat- en vogelrichtlijn van kracht. Dat zou dus de referentie moeten zijn. In 1994 al werd interimwet Ammoniak en Veehouderij ingevoerd die ervoor zorgde dat mest voortaan emissiearm moest worden uitgereden. Ook mocht dat niet meer in de winter. In 2006 werd de Meststoffenwet met bemestingsnormen ingevoerd. De bemestingsnormen zijn daarna een aantal keren naar beneden bijgesteld en in 2015 leidde de aanscherping tot evenwichtsbemesting. Op bedrijven met derogatie werd de uitrijnorm op zandgronden nog verlaagd van 250 naar 230 kg stikstof uit dierlijke mest. Kortom, er is inderdaad geen sprake meer van een zelfde situatie, maar van een situatie die veel beter zou moeten zijn voor de natuur. De hoeveelheid ammoniakuitstoot daalde sinds begin jaren negentig van 275 naar 108 kiloton. Als dat geen ruimte geeft om intern te salderen dan weet ik het niet meer.

Ambitie niet groter maken

Waarom wordt dat in een rechtszaak dan niet betoogd? Dat is natuurlijk speculeren, maar het kan te maken hebben met de opdracht die de Nederlandse overheid zich zelf heeft opgelegd vlak voor de verkiezingen. Het halen van de kritische depositiewaarden met enorm ambitieuze tussendoelen in 2030 en 2035. Dan is elke uitbreiding op papier niet zo gewenst, want dat maakt de opdracht alleen maar groter. Maar het zou wel wat wrang zijn, als boeren daar de dupe van worden.

Juridische weg loopt dood

Het aannemen van die stikstofwet door de Tweede Kamer was misschien een logisch vervolg van de politiek om toch weer economische activiteit toe te kunnen staan, maar het bouwt voort op een juridische weg die dood loopt. Je ziet dat de overheid nu met juridische trucs probeert de ontwikkelingen een beetje gaande te houden. Het gestuntel rondom Lelystad Airport en Schiphol zelf, die nog geen Natuurbeschermingswetvergunning hebben, toont dat aan. Maar ook een bedrijf als Tata-steel in IJmuiden heeft nog niet zo’n vergunning. Opeens is er een grens van 25 kilometer in plaats van onbeperkt bij landbouw en 5 km bij wegen. Ook kijk ik met belangstelling naar de rechtszaken van Farmers Defence Force tegen de Jumbo en Hema. In politiek Den Haag is lang gedacht dat met het opofferen van boeren de problemen getackeld kunnen worden. Het wordt steeds duidelijker dat dat niet kan. Er zijn teveel Natura 2000-gebieden in Nederland met een dermate lage kritische depositiewaarde dat de doelen nooit gehaald gaan worden.

Kaderrichtlijn water

En dat zie je ook bij andere terreinen van het milieubeleid. Net zoals bij stikstof zijn bijvoorbeeld ook bij de Kaderrichtlijn water in het verleden ambitieuze doelstellingen geformuleerd. Die worden vervolgens ver in de toekomst gelegd en dan is de redenatie dat er vanzelf druk ontstaat om het uiteindelijk te gaan halen. Op zich is dat geen verkeerde manier om doelen te halen, want de samenleving krijgt dan tijd om er naartoe te werken. Maar als de ambities onhaalbaar zijn loop je vast. We weten nu al dat Nederland de Kaderrichtlijn water ook niet gaat halen, omdat simpelweg het water uit het buitenland aan minder strenge eisen hoeft te voldoen. Bij stikstof ligt er ook een enorme uitdaging bij de Rijksoverheid om in het buitenland de stikstofuitstoot te reduceren om nog iets van economische activiteit in Nederland over te houden.

Opdracht voor politiek

Als we van heel Nederland een natuurgebied maken, halen we de normen niet. En die normen komen niet uit Brussel, maar zijn door de Nederlandse politiek bedacht en vastgelegd in wetgeving. Daar ligt dan ook de sleutel. Mark Rutte zal een dikke streep door het Nederlandse milieubeleid moeten zetten en nieuwe wetgeving moeten maken die wel realistisch en haalbaar is. Een beleid dat juridisch niet meer vastloopt en waarbinnen de politiek weer ruimte krijgt om keuzes te maken. Dat laatste is er nu niet, omdat rechters bepalen wat er wel en niet mag.

Ook alle Tweede Kamerleden zouden zich dat tot doel moeten stellen in plaats van elkaar op details vliegen proberen af te vangen. Met goede argumenten en een goede onderhandelingsstrategie in Brussel is er echt wel wat mogelijk. Als je maar wilt. En dan bedoel ik niet alleen lief vragen, maar ook gewoon stellen dat het zo niet langer gaat. Dan houden we de koe in de wei, kunnen boeren gewoon hun gronden blijven bemesten en ontstaat er wellicht ook weer wat meer respect voor politici.