Tubbergen herdenkt boerenopstand met theaterstuk

Aanleiding van de opstand van 1971 was het vrij ondemocratische ruilverkavelingsproces in het Twentse gebied. Gronden die generaties lang in handen van boerenfamilies waren, werden op de kaart opnieuw ingetekend. Eeuwenoude gronden werden doorsneden met rechte sloten en nieuwe wegen. Wie goed vruchtbare grond in handen had, kon dat zomaar verliezen, om er elders een schrale hoek voor terug te krijgen.

Vlam in de pan

Daardoor liepen de spanningen in Tubbergen en Geesteren hoog op, vertelt theatermaker en scriptschrijver Laurens ten Den uit Enschede. „De vlam sloeg echt in de pan op 21 december, bij de stemming”, aldus de schrijver van het stuk 'Tot Tubbig en niet verder'.

Want bij de stemming over het ruilverkavelingsplan werd gewerkt met een oude vooroorlogse wet, die bepaalde dat de stemmen van niet-stemmers automatisch werden geteld als een stem vóór. En in Tubbergen en omgeving waren heel veel stemgerechtigden die geen boer waren, maar 'slechts' buitenlui op een bedoeninkje met een lapje grond.

Wikipedia meldt dat bij de stemming over het ruilverkavelingsplan 2938 stemgerechtigden waren. 'Ongeveer 1.200 daarvan hadden een boerenbedrijf. Slechts 27 stemmen werden uitgebracht, waarvan 15 voor en 12 tegen.'

'Ondanks de lage opkomst wordt het besluit doorgezet, omdat de niet-uitgebrachte stemmen als 'voor' werden geteld. Dit werd door veel inwoners van de gemeente als oneerlijk ervaren.'

Mes tussen de ribben

In Tubbergen en Geesteren braken rellen uit. Bij het gemeentehuis werden de ruiten ingegooid en bij het huis van burgemeester Lodewijk Schepers vlogen de brandbommen naar binnen. De ME moest eraan te pas komen. „Eén agent kreeg zelfs een mes tussen de ribben”, weet Ten Den.

Na de boerenveldslag van 21 december werd besloten om een jaar pauze in te lassen, zodat de gemoederen tot bedaren konden komen. Op 26 maart 1973 werd er opnieuw over het plan gestemd. Dat werd met meerderheid van stemmen verworpen. Ten Den: „De opstand heeft er wel voor gezorgd dat de wet werd aangepast. Maar in Tubbergen werd gezegd: 'hier wordt het woord ruilverkaveling nooit meer uitgesproken'.

Het heeft wel tot 1991 geduurd voordat het Raamplan Herinrichting Tubbergen werd afgerond, vertelt Ten Den. „Maar dat proces verliep veel democratischer, op basis van vrijwilligheid.”

'Eeuwenlang onderdrukt'

Twentenaren staan nou niet bepaald bekend als heethoofden. Hoe kon het dan zo uit de klauwen gieren in Tubbergen? Daar heeft de theatermaker uit Enschede wel een antwoord op. „Tukkers zijn eeuwenlang overheerst geweest. Door herenboeren, textielbaronnen, bisschoppen, drosten, noem maar op. Dat heeft ze geleerd: als je d'r tegenin gaat bij de hoge heren, ben je aan de beurt. Dus Tukkers mompelen al eeuwenlang binnensmonds 'joa, joa'. Alsof ze het ermee eens zijn. En ondertussen gaan ze rustig hun eigen gangetje. Alleen, als je aan de grónd van een Tukker komt, de grond van z'n bestaan, tja… Dan ga je over de grens. En dan klinkt er een zeer helder en glashard NEE.”

Auditie

Zaterdag konden mensen uit Tubbergen en omgeving die willen meespelen, auditie doen in de lokale sporthal. Daar waren zeker 150 enthousiaste amateurtoneelspelers op af gekomen. „Dat wordt nog lastig kiezen", vreest de theatermaker.

Het theaterstuk vertelt de geschiedenis vanuit het perspectief van een jonge zwangere vrouw met Tubbergse roots, die opgegroeid is in het westen van het land. Via haar familiegeschiedenis wordt duidelijk welke sporen de opstand van '71 heeft nagelaten in de levens van mensen. De voorstellingen zullen vanaf november plaatsvinden in de sporthal. De slotuitvoering is op de historische datum van 21 december.