Column: Besteding natuursubsidie niet in beeld bij overheid

Tijdens de algemene politieke beschouwingen werd voorzichtig geopperd om maatregelen in het kader van de stikstofcrisis naar voren te halen. De rechtbank Midden-Nederland zette de vergunningen van 17 landbouwbedrijven in de Provincie Utrecht op het spel. Zomaar twee voorbeelden van nieuwsonderwerpen deze week die te maken hebben met de kwaliteit van de Nederlandse natuur. Uit de modellen van het RIVM blijkt immers dat het niet goed gaat met die natuurkwaliteit. Ik vraag me al langer af of natuurbeheerders zelf wel de juiste dingen doen voor die natuur. Dat hoop ik wel, en ik spreek ook geregeld mensen binnen de natuurorganisaties met een groot hart voor natuur, maar ik moet ook constateren dat we als samenleving niet goed weten of de natuur wel optimaal wordt beheerd. In politiek Den Haag gaat het daar eigenlijk nooit over, terwijl er wel veel subsidies vanuit overheidswege naar de natuurorganisaties gaat.

Natuurmonumenten

Voor 2021 verhoogde minister Schouten bijvoorbeeld de bijdrage voor regulier natuurbeheer via de Subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL). In plaats van 75 procent van de beheerkosten krijgen de organisaties nu 84 procent vergoed. Daarbij gaat het ministerie van LNV ervanuit dat het resterende bedrag via andere bronnen binnenkomt. En dat is ook zo, wanneer je de jaarverslagen bestudeert van die organisaties. Pacht, houtopbrengsten, erfenissen, ledenbijdragen en de Postcode Loterij zijn daar voorbeelden van. Bijna alle organisaties worden ook rijker, doordat hun grondareaal groeit en die vertegenwoordigt naast een economische waarde ook een waarde aan jaarlijkse inkomsten middels subsidies zolang ze binnen het Nederlandse Natuur Netwerk vallen.

Maar wat ook duidelijk is, is dat die jaarverslagen weinig inzicht geven in hoe die subsidies worden besteed. Daarom legde ik aan diverse natuurorganisaties vragen voor, om daar achter te komen. Dat levert interessante inzichten op. Bijvoorbeeld bij Natuurmonumenten. Die wilde inhoudelijk helemaal niets zeggen. Niet eens hoeveel SNL-subsidie ze per jaar krijgen, laat staan of ze dat verantwoord uitgeven. Dat is in oppervlakte na Staatsbosbeheer de grootste natuurorganisatie van Nederland. Dus wel veel subsidie ontvangen, maar geen verantwoording afleggen. Dat zouden boeren ook wel willen.

Boekhouding

De andere organisaties die ik sprak beantwoorden mijn vragen wel keurig, alleen bij het doorvragen stokte het dan soms of werd er opeens naar een woordvoerder verwezen. Vooral de Provinciale Landschappen zijn redelijk transparant in hun jaarverslagen. Maar een echte verantwoording per subsidie staat er niet in en blijkt na doorvragen ook helemaal niet beschikbaar te zijn. Boekhoudkundig wordt dat niet zo vastgelegd, dus kunnen die organisaties zich ook niet verantwoorden. De woordvoerder van Staatsbosbeheer zegt daarover het volgende: „De uitvoering van het beheer van de SNL-gebieden is volledig geïntegreerd en vervlochten in onze bedrijfsvoering. Daarom is in de jaarrekening van Staatsbosbeheer ook geen specifieke verantwoording opgenomen over de SNL-subsidie.” Provinciale landschappen geven dat ook aan, want het blijkt geen subsidievoorwaarde te zijn. Daar wordt dus niet op gecontroleerd door de subsidieverstrekker.

Voorlichting en Boa’s

Interessant is ook dat de zak met SNL-subsidiegelden niet alleen bedoeld is voor natuurbeheer, maar ook voor de monitoring van de natuurkwaliteit, de Boa’s die er surveilleren, het recreatief toegankelijk houden, voorlichting, et cetera. Hoeveel subsidiegeld de natuurorganisatie aan welke doelstelling besteedt, mag de natuurorganisatie zelf weten. Je mag verwachten dat het grootste deel naar natuurbeheer gaat, maar daar zijn geen voorwaarden aan gesteld. Ook bij de verhoging van de SNL-subsidie stelde de minister wel dat het bedoeld was om de natuurkwaliteit te verbeteren, maar stelde ze daar geen voorwaarden bij.

Andere doelen

Interessant is ook een antwoord van It Fryske Gea, het provinciale landschap van Friesland. Die stelt dat ze niet meer geld aan de gebieden uitgeven dan wat ze aan subsidie ontvangen. Daarmee gaat de organisatie in tegen hoe de regeling is bedoeld en dat er dus minder geld gaat naar het in stand houden van de natuur dan de bedoeling is.

Het Drentse Landschap stelde in haar antwoord dat een deel van de SNL-subsidie bedoeld is voor de inrichting, buffering en afronding van natuurgebieden. Ik kon dat in de subsidievoorwaarden niet vinden en navraag bij BIJ12, die provincies ondersteunt en faciliteert bij hun uitvoering van de subsidieregeling Natuur en Landschap, stelt dat daar andere regelingen voor zijn. Met andere woorden, Het Drents Landschap besteedt een deel van de subsidie aan andere doelen, dan natuurbeheer.

Verantwoording is billijk

Mijn conclusie is dan ook dat natuurorganisaties vrij veel ruimte krijgen, en soms zelfs nemen, met hoe ze omgaan met de natuursubsidie. Het lijkt mij niet meer dan billijk dat ook natuurorganisaties gewoon op een goede manier verantwoording afleggen aan de belastingbetaler wat ze met de subsidie doen en het in ieder geval aan de juiste doelstelling besteden. Helemaal nu er een groot schip met geld in aantocht is, lijkt me dat een voorwaarde.

Deze column is geinspireerd op het artikel dat vandaag verschijnt in de vier regionale landbouwvakbladen van Agrio: Veldpost, Vee&Gewas, Agraaf en Stal&Akker. Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen stelde Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging hier vragen over aan premier Mark Rutte.