Column: Nederland bungelt in EU niet onderaan bij waterkwaliteit

De nieuwe digitale Volkskrant, de beste journalistiek nu ook het mooist gebracht. Deze tekst verschijnt als je de nieuwe app van De Volkskrant opent. Bij het artikel - Waterkwaliteit vrijwel overal in Nederland ondermaats: nieuw ‘stikstofachtig debacle’ dreigt – een foto van een boerensloot met koeien op de weilanden.

En in het artikel de tekst dat in ruim 4/5 deel van de kleine watergangen in Nederland de waterkwaliteit onvoldoende is. Vervolgens gaat de rest van het artikel over nitraat, fosfaat en bestrijdingsmiddelen uit de landbouw, met alleen in een bijzin iets over medicijnresten uit stedelijk gebied. Kortom, de lezer krijgt voorgehouden dat de slechte waterkwaliteit in heel Nederland een gevolg is van de huidige landbouwpraktijk. Met nog een toevoeging dat Nederland qua waterkwaliteit onderaan bungelt in de Europese Unie. Zucht.

Burgeronderzoek

De Volkskrant baseert zich op een onderzoek uitgevoerd door burgers en georganiseerd door stichting Natuur & Milieu. Van begin juni tot half augustus 2021 gingen mensen in heel Nederland op pad om de waterkwaliteit in kleine wateren in hun omgeving te meten. Dat leverde in totaal 1076 monsters op. Een leuk burgerinitiatief en leerzaam. Ook basisschoolkinderen deden mee. De conclusie: 17 procent van de waterkwaliteit is goed, de rest niet.

In het onderzoek worden geen conclusies getrokken over oorzaken. Er staat wel een heldere conclusie en ook het kaartje van de meetpunten spreekt boekdelen. Tweederde van de meetpunten ligt in West-Nederland. In de toelichting staat het volgende:

Bijna alle metingen (94%) van de superkit zijn gedaan in drie watertypes: sloten, kanalen en kleine ondiepe plassen. De metingen zijn gedaan in een omgeving met natuur (10%), agrarisch (27%) en vooral ook bebouwing (63%). Tussen de verschillende typen gemeten wateren en type omgeving zijn geen grote verschillen in de waterkwaliteit gevonden. Opvallend is dat ook in gebieden met veel natuur de waterkwaliteit niet beter scoort.

De conclusie is dus dat er weinig verschillen zijn en dat slechts 27 procent van de monsters in agrarisch gebied zijn genomen. Op basis van dit burgeronderzoek kan de Volkskrant dus niet concluderen dat de slechte waterkwaliteit door de landbouw komt. Toch vinden ze daar dat ze de ‘beste journalistiek’ bedrijven.

Onderaan in EU

Waar de onderbouwing vandaan komt dat Nederland onderaan bungelt in Europa is ook een interessante vraag voor de Volkskrant. Uit de laatste rapportage van de EU over waterkwaliteit van 11 oktober 2021 blijkt Nederland in de middenmoot te zitten. De data beslaat de periode 2016-2019. In 14,1 procent van alle meetpunten in Europa ligt het nitraatgehalte boven de grens van 50 mg/liter. In Nederland is dat 14,0 procent.

Bij oppervlaktewater zie je iets soortgelijks. 73,1 procent van alle meetpunten in Nederland bevat 0 tot 10 mg nitraat/liter. In de EU is dat gemiddeld 65,2 procent. Nederlandse wateren zijn gemiddeld genomen dus schoner als het om nitraat gaat dan het Europees gemiddelde. Met de wetenschap dat Nederland een delta is die van nature rijk is aan voedingsstoffen, het afvoerputje is voor een groot deel van Europa en dichtbevolkt volgens mij een prima score.

Bovendien blijkt uit dat rapport dat de ontwikkeling van oppervlaktewaterkwaliteit ten opzichte van de vorige meetperiode sterker verbetert is dan het Europees gemiddelde. Het kan natuurlijk altijd beter, maar Nederland bungelt dus niet onderaan zoals de Volkskrant beweert.

Andere media

Het effect van het Volkskrantartikel was er niet minder om. Andere media namen het over, zoals de NOS. Die deed dat wel journalistieker, maar ook hier een koeienfoto en een verwijzing naar de Volkskrant dat hoogleraren waarschuwden voor een nieuw stikstofdebacle. En Radio 1-programma ‘Dit is de dag’ zou er gisteren aandacht aan besteden. Ze vroegen LTO om iemand aan te leveren voor een discussie, maar die verwezen door naar Stichting Agrifacts. Navraag daar leverde op dat Agrifacts de redacteur van het programma confronteerde met de matige journalistiek van de Volkskrant en dat de conclusies niet klopten.

Of dat de reden was om het onderwerp niet te brengen weet ik niet, maar het ging in het programma niet meer over dit onderzoek. En dat is eigenlijk best jammer, want in zo’n programma had het frame van de Volkskrant weerlegd kunnen worden. Nu blijft dat onweersproken en wordt het beeld in stand gehouden van een onterechte vingerwijzing richting de landbouwsector. Dat heeft allemaal weinig te maken met goede journalistiek en feiten brengen.