Column: Nieuw kabinet moet landbouwbedrijven beschermen

Grote krantenkoppen deze week: ‘Zorgen om vergunning Schiphol vanwege stikstofregels’ en ‘Grote zorgen kabinet over Schiphol, aantal vluchten mogelijk fors omlaag’. Volgens bronnen van de NOS adviseren juridische adviseurs aan het demissionaire kabinet om draconische maatregelen te nemen om het aantal vliegtuigbewegingen overeind te houden. De aanleiding van deze krantenkoppen is niet het nieuws dat het Schiphol ontbreekt aan een geldige natuurbeschermingswet-vergunning. Dat is al jaren bekend en eigenlijk ronduit schandalig. Voor een klein familiebedrijf met 70 koeien is dat gewoon een vereiste.

Amer-centrale

De aanleiding is dat het besef inmiddels begint door te dringen bij het kabinet, dat de wetgeving die de afgelopen jaren is opgetuigd nu echt gevolgen gaat hebben. Deze week floot de rechtbank in Den Bosch de Provincie Brabant terug inzake de vergunning die ze in 2019 verstrekten aan de Amer-centrale in Geertruidenberg. Door die vergunning leek de Amer-centrale opeens veel meer stikstof uit te mogen stoten dan ze deden. Een mooi cadeau van de provincie aan een oude kolencentrale. Provinciale Statenlid Herman Vreugdenhil van de ChristenUnie rekende deze week op Twitter even voor dat die tien miljoen euro waard zijn.

Draai om de oren

Vreugdenhil strijdt al jaren volgens het principe: gelijke monniken, gelijke kappen. Als de landbouw terug moet in uitstoot, dan moet dat ook gelden voor de industrie. En dan moet de Provincie Noord-Brabant daar ook naar handelen. De provincie deed dat niet, maar kreeg deze week dus een draai om de oren van de rechter. De berekening klopte niet en moet opnieuw worden uitgevoerd. Dat zagen we ook al bij vliegveld Lelystad die nog steeds niet open is voor grotere toestellen.

Isover

Waar het bij de Amer-centrale nog ging om een aanpassing van een vergunning, zijn er ook nog bedrijven zoals Isover die helemaal geen vergunning hebben. Vreugdenhil volgt die bedrijven, om te zien hoe de overheid dat probleem probeert op te lossen. Ook hier lijkt de provincie een pad te bewandelen die straks bij de rechter weer gaat sneuvelen, want er wordt gekeken naar een historische situatie en dat wordt omgezet in een vergunning. Dat betekent dat er op papier meer stikstofdepositie gaat plaatsvinden op Natura-2000-gebieden. Vreugdenhil is hier ook bang voor een te ruime vergunning, maar de Provincie bestreed dat deze week aan onze redactie.

Rechten uit verleden

Bedrijven zoals Isover zijn er meer. Van de grote industriële bedrijven in Brabant ontbreekt het bij een derde aan een vergunning. Het provinciale beleid richting deze bedrijven is dezelfde als richting Isover. De rechter stelde daar deze week dus een stokje voor en gaf ook een boodschap mee aan het bijna nieuwe kabinet: ‘… zolang ongelimiteerd gebruik kan worden gemaakt van bestaande rechten uit verleden is dit dweilen met de kraan open’.

De voorbeelden van Isover, Amer-centrale en Schiphol geven aan dat rechters de lijn sinds de uitspraak van Raad van State in mei 2019 consistent volgen. Dat betekent dat het kabinet, de provincies en ook de industriële bedrijven aan de bak moeten om de uitstoot naar beneden te brengen. Tenzij er een nieuwe stikstofwet komt, maar die kans is met een voortzetting van het kabinet erg onwaarschijnlijk. Ik vond het overigens grappig om te lezen in de reactie van Isover dat ze zich beroepen op een afname van de uitstoot van maar liefst 65 procent. Dat klinkt boeren bekend in de oren, maar die komen daar niet meer mee weg.

Bescherming

Het is de vraag of het kabinet het advies van de rechter ter harte neemt. Als ze dat doet, raakt dat boeren met een ruime vergunning waarschijnlijk ook, want die kunnen het teveel aan rechten dan niet langer verzilveren. Tenzij ze dat nu nog snel proberen te doen natuurlijk. Het vraagt tegelijk om een betere bescherming van boerenbedrijven. Het Landbouwcollectief waarschuwde twee jaar geleden al voor een uitkoop van agrarische bedrijven, om de industrie overeind te houden of zelfs door te laten groeien. Die bedrijven zijn veel kapitaalkrachtiger dan een gemiddeld landbouwbedrijf. Door bedrijven zoals Isover aan een vergunning te helpen of Schiphol op de huidige voet voort te zetten dreigt een extra opkoop van landbouwbedrijven.

De juridische adviseurs van het demissionaire kabinet, volgens de NOS, noemde opkoop van boerenbedrijven in de wijde omtrek van Schiphol als één van de draconische maatregelen die nodig zouden zijn. Als dat nu al wordt aangegeven ben ik bang dat het nieuwe kabinet daadwerkelijk die kant op wil. Het zou daarom mooi zijn, dat er in het nieuwe regeerakkoord ook een passage komt om landbouwbedrijven te beschermen. Boeren die door willen met hun bedrijf en mee willen in de transitie van minder uitstoot van stikstof, zouden niet opgekocht of onteigend mogen worden.

Simpele oplossing

En voor Schiphol is de oplossing vrij simpel. Schrap gewoon wat vluchten die er niet toe doen. Passagiers die enkel overstappen voegen weinig economische waarde toe. En korte vluchten binnen Europa kunnen via de trein. Dat past ook in een duurzamer Nederland waar de politiek boeren ook om vraagt. En door corona wordt er al minder gereisd, dus is een lager aantal vluchten sowieso realistischer.