Column: Omzien naar elkaar, voedselproductie outsourcen

‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’. Het eerste deel van de titel van ons nieuwe regeerakkoord heeft iets warms en straalt een soort handreiking uit vanuit de politiek naar de burgers. Dat moest ook wel, want daar ontbrak het de afgelopen jaren aan.

Op nationale schaal gaat het dan over de aardbevingsschade in Groningen of de toeslagenaffaire van de Belastingdienst. Kijkend naar de landbouw kun je denken aan de fosfaatrechtenaffaire. Of boetes opleggen die niet in verhouding staan tot de overtredingen. Je kunt er ook een overheid in lezen die af en toe even vraagt of het allemaal nog wel lukt met de uitvoering van het beleid dat ze uitstrooit en hoe het aangepast zou moeten worden om het wel uitvoerbaar te maken.

Natuurakkoord

Tot zover het gevoel bij deze drie woorden. De inhoud van het nieuwe regeerakkoord is voor de landbouwsector in totaliteit van een heel andere toon. Het gaat niet meer om voedselproductie in Nederland maar om natuurbescherming. Daarbij richt dit kabinet zich enkel op de externe factoren die natuur beïnvloeden en is er een heilig vertrouwen in de beheerder van die natuur. Daar lezen we immers niets over.

Wil je als agrarisch ondernemer natuurinclusiever gaan produceren en extensiever worden, dan komen er diverse handreikingen aan. En die bieden zeer waarschijnlijk ook interessante kansen om de inkomensstromen op het boerenerf te veranderen en wellicht zelfs te verbeteren. Zit jouw passie in voedsel produceren van topkwaliteit, dan moet je op de goede plek zitten of jouw bedrijf willen verplaatsen binnen de grootste ruilverkaveling ooit in Nederland gehouden. Die lijn is niet helemaal nieuw, maar Rutte IV pakt er nu flink op door.

Stikstofbeleid

Neem het stikstofbeleid. Rutte III legde met het stikstofakkoord al een enorm ambitieuze doelstelling vast in wetgeving. Rutte IV gaat die doelstelling nog eens vijf jaar naar voren halen. De oplossing voor het halen van die doelstelling is een grote zak met geld om alleen agrarische bedrijven en grond uit te kopen of gronden af te waarderen. Er staat ook in dat alle sectoren evenredig moeten bijdragen maar het is alleen voor de landbouw uitgewerkt. In hetzelfde regeerakkoord staat ook dat de hub-functie van Schiphol moet blijven en dat hiervoor naar een integrale oplossing wordt gezocht om de vervuiling tegen te gaan. Dat klinkt nogal tegenstrijdig en komt bij mij over dat boeren weg moeten omdat ze zelf teveel uitstoten en ook weg moeten om andere vervuilende industrieën overeind te houden. Maar misschien lees ik dat niet goed.

Landschapsgrond

Rutte IV wil ook een nieuwe juridische bestemming introduceren: landschapsgrond. Dat kan interessant zijn voor boeren die natuurinclusiever willen gaan boeren, maar dat moeten we even afwachten. Tweede Kamerlid Derk Boswijk van het CDA liet op Twitter weten deze gronden als een soort bescherming te zien tegen ongebreidelde uitbreiding van natuur. Deze nieuwe juridische vorm is alleen niet wat Boswijk bedoelde met het beschermen van goede landbouwgronden. Daar pleitte hij het afgelopen half jaar nadrukkelijk voor en had ook goed gepast bij het thema van dit regeerakkoord. Landbouwgrond blijft op deze manier een witte vlek op de kaart waar overheden nog van alles willen en kunnen plannen.

Marktwerking

Tegelijk ben ik bang dat Rutte IV zich zelf overschat met de beïnvloeding van de markt. Supermarkten, banken en de keten dwingen om boeren een goed inkomen te geven, klinkt vanuit boerenperspectief wellicht prachtig maar ook wat communistisch. En consumenten die gevoelig zijn voor een Nederlands vlaggetje op het etiket, zoals Rutte IV wil, kunnen straks dan betere keuzes maken; het blijft vrijblijvend. In een vrije Europese markt lijkt het mij lastig om supermarkten en andere bedrijven te verbieden buitenlandse producten die we ook volop in Nederland kunnen produceren in de schappen te leggen. Daar zou het nieuwe beleid zich dan op moeten gaan richten, want meer inkomsten uit de keten op het boerenerf krijgen betekent hogere consumentenprijzen. Dan wordt het aantrekkelijker om goedkopere producten te gaan importeren. Nederlands is nu eenmaal een prijsmarkt in plaats van een kwaliteitsmarkt.

Nieuw ondernemerschap

Omdat het een akkoord is op hoofdlijnen is het koffiedikkijken hoe alle plannen worden omgezet in beleid. Daar is natuurlijk nog veel mogelijk om het ook voor agrarisch ondernemers gunstiger te krijgen. En ik ben er ook van overtuigd dat er nieuwe boeren gaan instappen, omdat ze mogelijkheden zien binnen deze nieuwe kaders. Nieuw ondernemerschap laat zich niet snel begrenzen. Ik mis wel een visie in al deze plannen op hoe Nederland in zijn eigen voedselconsumptie wil voorzien en welke rol er weggelegd is voor onze sterke en innovatieve landbouwsector buiten onze landsgrenzen.

Caribisch gebied

Door strenge normen voor natuur en milieu nog strenger te maken en dat als randvoorwaarde te zien, gaan we veel minder voedsel produceren voor Nederlanders en voor mensen in de landen om ons heen. We gaan voedsel outsourcen. Het EU-beleid gaat diezelfde kant op, waardoor Nederland en Europa straks afhankelijker worden van andere werelddelen.

Het interessante aan dit regeerakkoord is dat Rutte IV dat principe zelf wel doorziet, maar daar weinig mee doet. Onderaan pagina 4 staat: ‘We ondersteunen projecten voor meer lokale landbouw zodat er minder voedselimport nodig is …’. Het gaat dan alleen niet om Nederland, maar om het Caribisch gebied. Ik hoop dat we niet afglijden naar zo’n status.