Column: Nieuw jaar, nieuwe ministers, oud beleid

Op 14 oktober 2019 vond bij het Provinciehuis in Groningen het deurincident plaats. In andere provincies gingen deuren voor boeren, die het niet eens waren met nieuwe provinciale stikstofregels, gewoon open en kwamen er gesprekken. In Groningen hield gedeputeerde Henk Staghouwer de deur dicht. Het voorval zegt iets over hoe de nieuwe minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit opereert en hoe hij met boeren omgaat. Een paar dagen na het incident ging Staghouwer alsnog met boeren om tafel, maar hij had toen wel drie man aan beveiliging meegenomen. Blijkbaar was hij bang.

Kopje koffie

Wie zijn oor te luister legt in Groningen hoort dat beide zaken voorkomen hadden kunnen worden, als de gedeputeerde de deur wel open had gedaan en een paar boeren een kopje koffie had aangeboden. Ook al waren er geen toezeggingen gekomen, dan was de spanning nooit zo hoog opgelopen. Het voorval typeert hoe Staghouwer politiek bedrijft. Koersvast. Dat blijkt ook uit de 2,5 jaar die volgden. Gesprekken met het Groninger Landbouwcollectief leverde voor boeren niets op. Staghouwer toonde in de gesprekken die volgden veel begrip en had warme woorden voor de boeren, maar veranderde nergens van koers. Vanuit het collectief werden verschillende zaken naar voren geschoven, maar Staghouwer hield vast aan zijn lijn en die van Carola Schouten.

PAS-melders

In Groningen ligt maar één Natura 2000-gebied en waren er allerlei ideeën om er een status aparte van te maken, zodat de Groningse landbouw het stikstofprobleem op haar eigen manier wel kon tackelen. Staghouwer wilde daar niet aan. Oplossingen voor PAS-melders en interimmers zouden met zo’n status ook dichterbij komen, maar nee. Staghouwer verwees naar Den Haag. De minister stond aan de lat voor deze knelgevallen.

Troefkaart

Voor kritiek op de stikstofmodellen van het RIVM verwees hij naar het RIVM. Verzoeken om meer te meten werden in de prullenbak gegooid. De modellen van het RIVM kloppen, meent Staghouwer, en een toetsing met de werkelijkheid overbodig. Toen het Provinciale Landbouwcollectief tot de slotsom kwam dat ze niets gingen bereiken met Staghouwer en het via Provinciale Staten ging spelen, speelde Staghouwer een troefkaart uit. In het belangrijkste debat schoof hij iemand van de Eemshaven naar voren. Miljoenen aan investeringen stonden op de tocht, dus ook werkgelegenheid, bedrijven zouden aan het heroverwegen zijn om daar te investeren. Daar werd nog aan toegevoegd dat de Staten zelf bepaald hadden dat die ontwikkeling er moest komen. Ze hadden echter maar één probleem, het ontbrak aan een klein beetje stikstof. Het landbouwverhaal daarna sloeg vervolgens dood en Staghouwer kon probleemloos verder met zijn beleid. Hieruit blijkt dat hij een uiterst bedreven en handig bestuurder en politicus is.

Den Haag

Staghouwer volgde blind de beleidslijnen die uit Den Haag kwamen. En dat is eigenlijk niet zo gek. Want naast het feit dat Schouten ook van de ChristenUnie is bepaalde hij mede de provinciale beleidsregels. Dat is ook de reden dat hij daar niet van af wilde stappen, zoals in andere provincies gebeurde. Met Staghouwer aan het roer op het ministerie zal er naar mijn inschatting dan ook geen andere koers gevaren worden. Gangbare boeren krijgen meer van hetzelfde. Biologische boeren draagt hij een warm hart toe, net zoals natuurinclusieve landbouw. Ondernemers die zich daar op richten of willen gaan richten kunnen positieve ontwikkelingen verwachten. Ik hou dan ook mijn hart vast of met deze nieuwe minister de derogatie wel opnieuw binnengehaald gaat worden.

Christianne van der Wal

De gangbare boeren zullen het wat dat betreft meer van die andere minister moeten hebben: Christianne van der Wal van de VVD. Zij was als gedeputeerde van Gelderland in ieder geval voorstander van meer meten in de praktijk in plaats van op modellen afgaan. Het wordt interessant hoe ze daar als minister mee omgaat en hoeveel vrijheid ze krijgt van de rest van het kabinet om de stikstofcrisis bij de bron aan te pakken. Het RIVM geeft inmiddels zelf aan dat de modellen slechts op een paar honderd meter vanaf de bron nauwkeurig zijn. Afkapgrenzen van 5 km of 25 km zijn niet wetenschappelijk onderbouwd. Dat staat in presentaties van het RIVM zelf en die zijn via de Wet Openbaarheid van Bestuur boven tafel gekomen. De vraag is of Christianne van der Wal dat durft. Gaat daar niets veranderen dan hebben we wel nieuwe ministers maar oud beleid en worden de teugels gewoon nog wat strakker aangetrokken.