Column: Wanneer gaat het kabinet het stikstofmoeras droogleggen?

Rechtbank Noord-Holland floot vorige week de Provincie Noord-Holland terug, omdat die een vergunning wilde verlenen aan een projectontwikkelaar voor woningbouw tegen een Natura 2000-gebied aan. De bewoners er omheen zagen die plannen niet zitten, schakelden de MOB in en die wisten de rechters te overtuigen dat de stikstofruimte die in de landelijke stikstofbank zit niet één op één gebruikt mag worden om de uitstoot van het bouwproject mee te compenseren.

Passende beoordeling

In feite zei de rechter dat de provincie een passende beoordeling had moet maken. Dat betekent dat er bekeken had moeten worden of de stikstofruimte in de stikstofbank voorheen op de duinen van Noord-Holland viel. Die stikstof was in de stikstofbank gekomen doordat we van 120 of 130 naar 100 km/uur gingen rijden op de snelwegen. De Provincie Noord-Holland had de gevolgen van die verandering ook eerst in beeld moeten brengen, want die wijziging kan door wijzigende verkeersstromen ook voor meer depositie zorgen op de duinen. Kortom, de overheid heeft de snelheidsverlaging gepresenteerd als een oplossing maar een veel te rooskleurige bril op gehad.

1 op 1-relatie

In feite schoot de rechter met deze uitspraak de stikstofbank af, want er moet sprake zijn van een 1 op 1-relatie bij een vergunning. Dan kun je dus niet met generieke maatregelen als snelheidsverlaging en een opkoopregeling werken van landbouwbedrijven. Overheden kunnen alleen vergunningen afgeven als duidelijk is dat de depositie van stikstof daalt op een specifiek natuurgebied. Voor PAS-melders betekent dit dat er stikstofruimte van de buurman beschikbaar moet komen, of van een snelweg die tussen het bedrijf en het natuurgebied ligt. Alleen dan kan er via een passende beoordeling aangetoond worden, dat er sprake is van depositieverlaging.

Grote uitdaging

Door deze uitspraak wordt de puzzel voor minister Christianne van der Wal wel een stuk lastiger te leggen, want zij staat aan de lat voor het legalisatieprogramma van de PAS-melders. Onmogelijk is het niet maar dan is er wel hulp nodig van boeren met bedrijven die precies op de goede plek zitten. En deze boeren moeten dan ook nog willen stoppen met hun bedrijf of het bedrijf willen verplaatsen. Met 3500 PAS-melders wens ik de minister veel succes.

Latente bemestingsruimte

Nu liggen er met een beetje politieke wil voor een aantal PAS-melders waarschijnlijk wel mogelijkheden om op een andere manier gelegaliseerd te worden. Ik formuleer het heel voorzichtig, want juridisch kleven er wat haken en ogen aan. Dat is het spoor via de latente bemestingsruimte. Doordat we sinds 1994 minder mest mogen uitrijden en er emissiearme technieken zijn ingevoerd, ligt daar stikstofruimte. Die stikstofruimte is namelijk niet meegenomen in de Natuurbeschermingswetvergunning. Deze ruimte is op de meeste veehouderijen aanwezig en zal per bedrijf berekend moeten worden. Voor sommige PAS-melders zou het al genoeg kunnen zijn om te legaliseren, voor anderen kan die latente ruimte van de buurman worden gekocht en vergoed door de minister. Zij moet dit probleem immers oplossen. Het Inter Provinciaal Overlegorgaan (IPO) ziet naast allerlei haken en ogen hier in ieder geval mogelijkheden. Dat zou het verder onderzoeken in ieder geval waard zijn.

Andere agenda

Het spoor van de latente bemestingsruimte is er één binnen het huidige juridische kader. De hele uitleg hiervoor geeft aan dat wat het kabinet bedenkt iedere keer bij de rechter strandt. De bewegingsruimte wordt steeds kleiner, zelfs voor maatschappelijke opgaven als woningbouw. Met dit beleid zakken we steeds dieper en vaster in het stikstofmoeras. Het kabinet is nog niet zover, maar het zou beter zijn om het stikstofbeleid te gaan herzien. Ook dat is lastig, want Brussel moet dan wel overtuigd worden. De andere optie is veel meer meten zodat duidelijk wordt waar depositie plaatsvindt en welke uitwerking dat heeft in de bodem. De weigering van het huidige kabinet om daar onderzoek op in te zetten geeft in mijn ogen aan, dat er ook een andere agenda ligt in Den Haag die weinig met stikstof samenhangt.