Column: Regering duwt boeren voor de bus

Boeren die hoopten dat het stikstofdebat van gisteren in de Tweede Kamer meer duidelijkheid en toekomstperspectief zou opleveren, staan nog steeds met lege handen. De twee ministers op het ministerie van LNV konden de onzekerheid niet wegnemen en zelfs een begin van perspectief ontbrak. De coalitiepartijen haalden de scherpe randen niet van de doelstelling af om in 2030 50 procent uitstoot te reduceren, laat staan er een stuk vanaf te halen of de doelstelling toch in 2035 neer te leggen. Het zijn allemaal politieke keuzes die gemaakt kunnen worden, maar minister Van der Wal hield voet bij stuk.

Provincies

De coalitiepartijen kwamen wel met een paar kanttekeningen, maar lieten de minister wegkomen met de mededeling dat er binnen provincies nog veel mogelijk is. Zelfs de extra doelstelling die geen enkele rechter in Nederland bevolen heeft om naast de Natura 2000-gebieden het hele Natuur Netwerk Nederland een stikstofdoelstelling mee te geven, blijft gewoon in de opdracht van de provincies zitten.

Op de laatste benen

VVD-minister Van der Wal kreeg vooral van de linkse oppositie complimenten en waardering. Dat is toch wel een vreemde constatering in Den Haag. Ze geniet ook volop het vertrouwen van de coalitiepartijen, waardoor ze politiek gezien sterk overkwam. De dreiging van het leegvegen van gebieden blijft daardoor ook aanwezig.

Het contrast met die andere minister, Staghouwer, was groot. Hij lijkt nu al op zijn laatste benen te lopen. Het debat werd gisteren zelfs even geschorst, omdat de minister met geen enkel perspectief kwam. Hij stelde enkel brieven in het vooruitzicht die nog geschreven moeten worden, maar welke kant het qua inhoud opgaat is onduidelijk. Of zoals Derk Boswijk van het CDA het formuleerde: ‘De worst die wordt voorgehouden, is eigenlijk maar een heel klein worstje met heel weinig smaak.’

Derogatie

Ook de derogatie kan Nederland wel op zijn buik schrijven, want dat gaat deze minister niet binnenhalen. Hij is al lang blij nog in gesprek te zijn. Dat waren de boerenbelangenorganisaties de afgelopen jaren ook met de minister, en dat leidde tot niets. Het protest woensdag in Stroe onder de noemer ‘Wij keren Den Haag de rug toe’ was dan ook meer dan terecht. Ik hoop dat de organisaties de komende tijd gezamenlijk blijven optrekken en die rug ook recht houden.

Want dat is hard nodig. De afdronk van het debat is een hard gelach voor de landbouwsector. De doelen blijven overeind, het perspectief wordt niet geboden. En of minister Staghouwer het eind van het jaar gaat halen als minister of niet, dat perspectief gaat er gewoon niet komen tenzij de provincies echt een lans gaan breken voor innovatie en die ook gaan betalen. Die ruimte ligt er wel, al hoort daar wel de kanttekening bij dat het juridisch dan wel hard moet zijn. Daar kan veel sneuvelen. Anders wordt het een keiharde sanering.

Planeconomie

Politici in Den Haag denken bij perspectief vooral aan ingrijpen in economische wetmatigheden. Ze willen allerlei ketenpartijen een heffing kunnen opleggen, om een groter deel van de koek op het boerenerf te laten terechtkomen. Dat leidt natuurlijk enkel tot prijsverhoging voor consumenten. Ze zijn ook bang dat een groot deel van de 25 miljard euro gebruikt gaat worden door boeren om leningen van banken af te betalen. Banken zouden zelfs uit eigen zak moeten bijdragen om bedrijven te saneren. Het zijn stappen in de richting van een planeconomie en dat is nergens ter wereld echt geslaagd.

Supermarkten dwingen om duidelijk aan te geven wat de herkomst van producten is, zoals Tjeerd de Groot graag wil - desnoods wettelijk afdwingbaar -, gaat het boereninkomen in ieder geval niet versterken. De linkse partijen inclusief D66 doen net alsof Nederland een eiland is, terwijl we toch echt in een Europese markt leven. Supermarkten kopen het gewoon elders in als het in Nederland te duur wordt. Daar kan de politiek helemaal geen hek omheen zetten.

Biologische landbouw

Ook de droom om meer boeren over te laten schakelen naar biologisch is vooralsnog een economisch luchtkasteel. Gisteren bracht ik nog snel een bezoek aan de Biologische Velddag in Swifterbant. Daar klonken aan de ene kant hoopvolle geluiden dat meer supermarkten meer biologische producten in de winkel willen gaan leggen, maar het is natuurlijk afwachten of de consument bereid is daarvoor te betalen. Het is in ieder geval hard nodig om de productie op peil te houden. Het exporteren van biologische producten wordt namelijk steeds lastiger, omdat de landen om ons heen meer subsidie geven aan biologische boeren om hun productie te vergroten. Doordat de consumptie achterblijft bij die groei, is er minder nodig uit Nederland. De kans dat de biologische sector krimpt is daarmee groter dan dat die groeit. Ik sprak zelf met een biologische boer die het ook niet meer zag zitten. Dus daar ligt vooralsnog ook niet het perspectief.

Bus

De politiek overschat de invloed die het heeft op marktontwikkelingen en als het beloofde perspectief alleen kan met behulp van subsidies, dan gaan we dat niet lang volhouden. Dat besef gaat in Den Haag ook wel komen, maar de vraag is of het op tijd komt. Anders duwt de regering enkel de boeren voor de bus.