Column: In mineur
Daar komt het verlies van derogatie nog eens bij en een uitspraak van de Raad van State die elke boer die heeft geïnvesteerd in een emissie arme vloer of stal ook nog eens in onzekerheid stort. Dat onze minister er nu ook nog de brui aan geeft, helpt ook al niet. Wie durft het nog aan om in deze situatie minister van landbouw te worden? Want laten we eerlijk zijn, landbouw is een dossier geworden waar je eigenlijk alleen maar op stuk kunt gaan.
Waar in het verleden het ministerie en de sector een geoliede machine vormden in het behartigen van de belangen van de gehele landbouw werken we elkaar nu continue tegen. Terwijl de minister in Brussel zich de blaren op de tong praatte om de derogatie te behouden, blokkeerden wij hier snelwegen en riepen om het hardst dat we geen stikstofprobleem hebben dat opgelost moet worden. Dan sta je niet sterk in Brussel, zeker niet als ze daar toch al het gevoel hebben dat we al meer dan 20 jaar wel van alles beloven maar het nooit waar maken. Deze keer werkte de vlucht naar voren dan ook niet. Ondanks dat er ambitieuze plannen en miljarden klaarliggen om de problemen deze keer wel echt aan te gaan pakken. Ons krediet in Brussel is echt op en dat zijn we ons te laat gaan beseffen. Terwijl we het voorbeeld van de pulsvisserij allemaal kennen.
Verslagenheid
Er was al sprake van een zekere gelatenheid bij veel boeren. Zolang ze in Den Haag niet tot keuzes komen ga ik eerst maar eens gewoon niks doen voordat ik het verkeerde doe. Een houding die door de uitspraak van de Raad van State nog maar eens bekrachtigd is. Maar nu merk ik dat gelatenheid overgaat in verslagenheid. Als de derogatie wegvalt kun je niet meer wachten met keuzes maken op je bedrijf. Zul je wel in actie moeten komen omdat de financiële impact hiervan te groot is om af te wachten. Maar dan? Nog steeds weten we niet wat er van ons verwacht wordt op het gebied van stikstof, klimaat en waterkwaliteit. Dat er veel verwacht wordt, dat weten we. Maar je kunt je nog steeds geen idee vormen van welke maatregelen je kunt gaan nemen om te voldoen aan de normen die nog niet bekent zijn. Een boer is gewend om een zekere regie te hebben over het bedrijf en keuzes die daar gemaakt moeten worden. Veel boeren die ik spreek zijn die regie voor hun gevoel volledig kwijt op dit moment. Geen regie meer hebben over je bedrijf, en in de landbouw betekent dat vaak ook geen regie meer hebben over je leven, maakt mensen onzeker, bang en ontevreden. Het zorgt er bovendien voor dat creatief nadenken over oplossingen helemaal geblokkeerd wordt. Zoals ik al zei, zelfs ik ben wel eens in mineur.
Hoop
En toch is het zonde dat we ons in die hoek laten drukken. De echte oplossing ligt namelijk voor het grijpen, je kunt het bijna al voelen. Kijk maar naar de ontwikkelingen in de maatschappij. De energiecrisis, de situatie in de zorg, het haperen van de internationale handels stromen, het uitblijven van echte oplossingen voor het klimaat. We praten er al jaren over en het lukt steeds niet om tot oplossingen te komen. Dat komt omdat we nog niet durven toegeven dat we te maken hebben met een systeemfout. Die systeemfout is het liberale marktdenken. Het idee dat als we het maar overlaten aan de markt dat het dan wel goed gaat komen. Dat idee hebben we door laten dringen in de haarvaten van ons hele denken en systeem. Daar moeten we weer vanaf. Shell heeft de afgelopen 6 maanden 20 miljard winst gemaakt met 80.000 werknemers. Dat is 250.000 euro per werknemer. En toch blijft Shell weigeren om echt de omslag te maken naar duurzame energie. Ze keren het geld liever uit aan de aandeelhouders. Dit systeem is dus failliet. Dat besef zie ik gelukkig overal groeien. Daarom durf ik optimistisch te zijn over de toekomst. We gaan namelijk binnen afzienbare tijd het lef en de visie hebben om te erkennen dat er sprake is van een systeemfout. En daarna gaan we deze ook oplossen. Voor de landbouw ligt er al een mooie aanzet in het stuk ‘Toekomst zoekt Boer’ waaraan ik samen met vele anderen een bijdrage heb mogen leveren. Nu ik het zo heb opgeschreven heeft mijn mineurstemming alweer plaats gemaakt voor optimisme.
Alex Datema
