Reacties politiek: van 'vasthouden aan 2030' tot 'jaartal is niet heilig'

Johan Remkes overhandigde zijn rapport met bevindingen op woensdagmiddag 5 oktober aan Piet Adema, de nieuwe minister van Landbouw, Natuur- en Voedselkwaliteit, en Christianne van der Wal, minister voor Natuur en Stikstof. Het kabinet ging diezelfde middag nog niet echt in op de inhoud. Ze gaan het rapport eerst bestuderen en komen 14 oktober met een reactie. Tweede Kamerleden van de commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit reageerden wel diezelfde middag.

Nieuwe start

Volgens Pieter Grinwis van de ChristenUnie biedt Johan Remkes met zijn advies de kans om een nieuwe start te maken. „Deze moeten we wat mij betreft met beide handen aangrijpen. Een advies met de focus op wat wel kan. Samen zorgen voor de natuur, zonder de 'KDW nog langer heilig te verklaren'. Van iedereen – ook van industrie en verkeer – daar een evenredige bijdrage aan vragen. En verder bouwen aan de landbouw van de toekomst met boerenondernemers aan het stuur van hun bedrijf. Dat is de kern van zijn advies en de basis voor een nieuwe start, voor gesprekken met boeren, natuurbeschermers, overheden en ketenpartijen. Het is Remkes gelukt om het gesprek te zoeken en te vinden in tijden waarin emoties hoog oplopen en de polarisatie groot is. En dat biedt hoop."

Grinwis vindt het terecht dat Remkes het kabinet streng toespreekt en zegt dat het beruchte kaartje van tafel moet. „Dat bepleit de ChristenUnie al langer. Alleen zo komen we verder en kan onze nieuwe minister Adema samen met de sector en de hele keten werken aan een landbouwakkoord dat duidelijkheid, zekerheid en toekomst geeft, zoals Remkes adviseert. Het voorstel om tussentijds te bezien of het afgesproken tijdpad hierop aansluit, getuigt van wijsheid. Om vervolgens, vandaag nog, daadkrachtig aan de slag met het beter zorgen voor de schepping én recht doen aan alle betrokkenen, te beginnen aan de PAS-melders.”

Hoorzitting met Remkes

Derk Boswijk van het CDA vindt dat Remkes boeren en provincies eindelijk de erkenning geeft voor hun zorgen over de stikstofplannen. „Dat is een tik op de vingers van het kabinet." Het kabinet is daarom volgens de CDA'er dan ook aan zet om een herstart te maken. „Een succesvolle aanpak vraagt dat boeren, provincies en het kabinet blijven praten én luisteren. Het rapport biedt goede handvatten om uit deze impasse te komen." Boswijk vraagt op korte termijn een hoorzitting aan met Remkes zodat hij het rapport in de Tweede Kamer kan toelichten.

Zijn partijgenoot Wopke Hoekstra reageert ook op de bevindingen van Remkes. De CDA-leider zette eind augustus het kabinet op scherp, toen Hoekstra aangaf dat 2030 als deadline voor de halvering van de stikstofuitstoot niet 'heilig is'. Minister-president Mark Rutte noemde de uitspraak van zijn coalitiegenoot staatsrechtelijk 'op het randje', omdat Hoekstra het interview gaf als CDA-leider. Remkes noemt dit interview ook in zijn rapport en concludeert dat hij onder andere daardoor met 'gemengde gevoelens' steeds meer in politiek en bestuurlijk vaarwater was terechtgekomen. Hoekstra wil tegenover de landelijke media niet ingaan op dat eerder gegeven interview. „Als je dat soort kritiek krijgt, dan moet je dat tot je nemen. Ik wil daarom precies lezen wat hij daarover heeft opgeschreven en ook de persconferentie terugkijken. Op alle onderdelen wil ik later in alle rust reageren."

Snel legalisatie PAS-melders

Thom van Campen is blij dat Remkes alle partijen aan tafel heeft gezet omdat Remkes een noodzakelijke en brede aanpak onderstreept. Net als mede coalitiepartner CDA vindt Van Campen dat Remkes een terechte tik op de vingers van het kabinet heeft gegeven. „De communicatie had beter gemoeten maar nu moeten we met elkaar verder."

Van Campen vindt dat Remkes een stevig advies geeft over de gerichte uitkoop van grote uitstoters. Wat hij verder van belang vindt, is de verantwoordelijkheid van tussenpartijen zoals banken, supermarkten, en melk-en voerfabrikanten. „Voor de VVD staat voorop dat de beloofde vergunningen voor PAS-melders, een eerlijkere prijs voor voedselmakers en een gezond, leefbaar en bloeiend platteland voorop blijven staan."

Snel aan de slag

Coalitiepartijen CDA en de VVD laten zich in hun reactie niet uit over de deadline van 2030. D66 doet dat wel en laat weten dat de halvering van de stikstofuitstoot in 2030 het fundament blijft, zo laat Tjeerd de Groot weten. „We zullen het kabinet hier de komende jaren op controleren. Niet omdat het populair of makkelijk is om die doelen te behalen, maar omdat het cruciaal is voor ons land. Voor gezonde natuur en huizenbouw voor mensen."

De Groot vindt dat we zo snel mogelijk aan de slag moeten. „Het is goed om sneller honderden grote stikstofuitstoters uit te kopen. Dan maak je echt meters. Laat het algemeen belang nu ons aller leidraad zijn. En met provincies, natuur- en boerenorganisaties met positieve energie en overtuiging aan de slag gaan voor de natuur."

KDW alleen vervangen door juridisch hard alternatief

Ook de PvdA vindt dat er snel gestart moet worden. „Remkes constateert dat Nederland verder op slot dreigt te komen en de bouw van huizen onmogelijk wordt", vertelt Joris Thijssen. „Het is dus goed dat hij vasthoudt aan halvering van de stikstofvervuiling in 2030 en daarmee ook oog houdt voor de natuur."

Op het advies om meer te sturen op uitstoot in plaats van depositie en het uit de wet halen van de KDW, is Thijssen van mening dat dit niet mag leiden tot vertraging. „De KDW mag alleen vervangen worden door een juridisch hard alternatief. Remkes stelt zelfs dat om snel stikstofruimte te maken, grote vervuilers naast kwetsbare gebieden moeten stoppen. Dat is in lijn met onze opvatting: enkel vrijwillig gaat dit niet lukken, normerend beleid is ook nodig. Ook stelt Remkes dat innovatie alleen ingezet kan worden als dit juridisch mogelijk is en niet als dé oplossing voor het stikstofprobleem wordt gezien."

Andere bedrijfsvoering

Voor Laura Bromet van GroenLinks verandert er eigenlijk niks. Ze is het eens met Remkes. „Het is nu echt aan de politiek. Er is te lang gewacht met het geven van duidelijkheid. Ik ben het helemaal met Remkes eens dat perspectief met landbouw gelijk had moeten komen met stikstofmaatregelen. Je kunt niet als kabinet tegen boeren zeggen dat er stikstof gereduceerd moet worden, maar vervolgens zonder oplossing komen. Daar zijn heel veel mogelijkheden voor, ook als je in een gebied zit waar de veehouderij bijna zal moeten verdwijnen."

Voor piekbelasters ziet ze twee mogelijkheden: een andere bedrijfsvoering of stoppen. „Als ik zelf piekbelaster was, dan zou ik nadenken over hoe ik een andere soort boer kan worden. Daar geeft Remkes ook ruimte voor. Als je het echt wil blijven doen zoals je altijd hebt gedaan, dan kun je je bedrijf verplaatsen. Dat vind ik persoonlijk een loze belofte. Nederland is niet leeg en wie wil er een piekbelaster hebben?", vraagt ze zich af.

Bromet doet een oproep: „Doe je ogen open en kijk wat er mogelijk is. Heb je een wijziging van het bestemmingsplan nodig? Heb je geld voor natuurbeheer nodig? Formuleer dan wat dit voor geld is. Kun je isolatiemateriaal gaan verbouwen? Wil je CO2 vastleggen in je veenweidelandschap? Voor al deze dingen staat de politiek open. Probeer de kans te grijpen als boeren. Nu is iedereen op zoek naar perspectief voor boeren, maar als je zelf goede ideeën hebt dan staat Den Haag te wachten op je."

Tegelijkertijd geeft Remkes aan dat er plaats in ons land is voor hoogproductieve landbouw. Bromet vindt dat een verzamelbegrip. „GroenLinks wil af van de intensieve veehouderij, maar dat is wat anders dan dat we waf willen van export. Ik ken Remkes en hij kiest zijn woorden zorgvuldig. De gebieden waar de stikstof als eerste naar beneden moet, in de buurt van de Veluwe en de Peel, daar denk ik dat er geen plek meer is voor intensieve veehouderij. Als je dan verplaatst moet worden? Waar moet je dan heen? Welke provincie gaat toestemming geven voor nieuwe intensieve veehouderij? Dan zul je je bedrijf moeten aanpassen."

Niet jaartal, maar werkende aanpak

Bisschop is, in tegenstelling tot onder andere D66, GroenLinks en de PvdA, blij dat de doelstelling van 2030 niet meer in beton gegoten is: „Wat Remkes daarover zei, laat zien dat het niet moet gaan om een heilig jaartal, maar om een ‘werkende aanpak’. De SGP vindt dat het wettelijk doel sowieso niet moet worden aangescherpt. Anders wordt het een zwabberboel. Meer doen kan altijd. Daarnaast onderstreept Remkes dat andere sectoren niet meer buiten schot kunnen blijven, zoals de industrie.”

De SGP heeft nog vragen over de bedrijven naast natuurgebieden. „Hoe pakt het kabinet dit op? Is het haalbaar? Blijft een beroepsverbod achterwege en is er ruimte voor verplaatsing? Dit zijn wezenlijke vragen waarop het kabinet helder en snel antwoord moet geven,” aldus het SGP-Kamerlid.

Kloof politiek en platteland

Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging is blij verrast met het rapport. „Ik denk dat Remkes meer perspectief heeft gegeven aan de boeren dan dat de ministers en de politiek in al die jaren daarvoor hebben gedaan. Het rapport biedt openingen aan de agrarische sector om zelf te komen met een landbouwvisie. Ook geeft Remkes aan dat 2030 niet helemaal heilig is. Hij wil dat graag in de wet hebben. Wat ons betreft wordt 2035 aangehouden met ijkmomenten op 2025 en 2018. Daar kan nog de nodige discussie over komen." Verder noemt Van der Plas het terecht dat de mobiliteit en industrie ook maatregelen moeten nemen.

De fractievoorzitter van BBB gaat net als Remkes ook in op de kloof tussen de politiek en het platteland. „Ik denk dat als we de toon die hier gezet is in gaan doorzetten in de maatschappelijke dialoog, dan kan die kloof best wel kleiner worden."

Herzien Natura 2000-gebieden

Niet iedereen ziet heil in het rapport, zoals JA21. „Hoeveel begrip Remkes ook toont voor de situatie van boeren, en hoe lovenswaardig zijn woorden over de tegenstellingen tussen het platteland en de Randstad waren, is JA21 teleurgesteld", aldus Derk-Jan Eppink.

JA21 vindt het goed dat de KDW niet meer heilig is, maar dat het alternatief vaag blijft. Ook het feit dat er geen herschikking komt van de Natura 2000-gebieden komt en dat boeren nog steeds onteigend kunnen worden, noemt Eppink jammer. „Er worden nu zelfs 500 boeren gedwongen uitgekocht. JA21 blijft pleiten voor een reparatiewet. „Meer tijd, betere metingen en herschikken van de Natura 2000-gebieden. Alleen dan krijgen we Nederland van het slot af." Wat Eppink betreft wordt dit één van de kernpunten voor de Provinciale Statenverkiezingen in 2023.

'Prullenbak in'

De PVV vindt als enige partij dat het rapport niks toevoegt. Fractievoorzitter Geert Wilders reageert: „Kap met die stikstofonzin. Stop die Brusselse regels maar in de shredder. Onze boeren zijn veel belangrijker. Laat ze met rust en laat ze boeren. Rapport Remkes kan linea recta de prullenbak in."