RIVM door het stof over top 100-lijst: 'Deze fout had niet gemaakt mogen worden'

Volgens Wijnker was de fout om drie redenen ernstig. Ten eerste vanwege de onrust die het veroorzaakt, onder boeren en anderen. De RIVM-directeur maakte daarom ook expliciet excuses aan boeren, en vooral aan degenen die nu onterecht in die lijst zijn opgenomen. Daarbij gaat het vooral om pluimveehouderijen en een enkele varkenshouderij, vertelde hij. Melkveebedrijven zijn niet door de fout geraakt.

Daarnaast is het kwalijk dat het RIVM de fout niet eerder ontdekt heeft. Die had al aan het licht moeten komen bij de eerdere fout - de kwaliteitscontrole heeft in dit geval dus gefaald.

En tenslotte, zei Wijnker, is het databestand waar de fout in zat, ook in andere producten dan de top100-lijsten gebruikt. Het gaat dan vooral om een nieuwe versie van Aerius, die in december gelanceerd zou worden.

Het instituut is gestart met een impact assessment die aan het licht moet brengen waar de fout in doorspeelt, en heeft alle publicaties over stikstof on hold gezet totdat deze assessment gedaan is.

Moedeloos

Verschillende Kamerleden toonden zich kritisch. „Ik word er moedeloos van", zei Derk Boswijk. „Als je al niet meer op het RIVM kunt vertrouwen, waar ben je dan nog?" Andere Kamerleden wilden weten of het beleid nog wel klopte.

Wijnker gaf aan te begrijpen dat het vertrouwen in het RIVM geschaad kan worden. Daarom had het instituut de fout ook onmiddellijk openbaar gemaakt toen die ontdekt was, vertelde hij.

Maar volgens hem zijn er geen beleidsbeslissingen gemaakt op basis van de databestanden waar de fout in zit, of de producten die daarmee gemaakt zijn. Ook vergunningverlening is niet getroffen; dat wordt nog gedaan op basis van de huidige versie van Aerius, en daar worden deze bestanden nog niet in gebruikt.

Piekbelasters

Wijnker wilde de Kamerleden wel waarschuwen over het enkel varen op RIVM-data bij het bepalen van het beleid. Die data zijn, ook zonder deze fout, niet altijd correct, stelde hij. De gegevens die het RIVM gebruikt bij berekeningen zijn niet altijd up-to-date, en er kunnen zich fouten hebben voorgedaan bij het verzamelen daarvan - Wijnker gaf als voorbeeld dat boeren zelf hun vee-aantallen opgeven. Daarom, stelde hij, moet de overheid bij het uitvoeren van beleid naast RIVM-gegevens ook de actuele lokale situatie bekijken. Bij vergunningverlening doet ze dat al, zei hij.

Die disclaimer had het RIVM afgegeven bij de bekendmaking van de top100-lijst, en ook bij het roemruchte stikstofkaartje. „Maar het is aan u om dat dan ook op te pakken", hield Wijnker de Kamerleden voor.

Volgens Wijnker speelt dat ook een rol bij het bepalen van de piekbelasters. Het RIVM kan niet zomaar een lijst uitdraaien van de zeshonderd bedrijven die dan maar moeten worden opgekocht; de overheid zal dan altijd per geval moeten gaan bekijken wat de werkelijke situatie is.