Column: Zimbabwe aan de IJssel

Maandag verscheen er een video bij RTV Oost over een PAS-melder, Arjan en Liset, die pijnlijk duidelijk maakt hoe een goed lopend melkveebedrijf, dat precies volgens de regels heeft gehandeld, vermalen wordt door politiek beleid en rechterlijke uitspraken. De twee ondernemers uit Overijssel wilden pas na lang aandringen hun verhaal doen, omdat hen het water nu echt aan de lippen staat. Dat heeft zijn uitwerking niet gemist, maar daar kom ik later op terug.

Zimbabwe

Bij RTV Oost vertellen ze dat ze hun veestapel met tweederde moeten inkrimpen binnen zes maanden, anders moeten ze een dwangsom betalen van 117.000 euro per drie maanden. Dat is einde oefening. Ze zitten met hun bedrijf 13 kilometer van een Natura 2000-gebied. Op basis van de bedrijfsinformatie die op de redactie van Agrio bekend is, zorgt dat voor een jaarlijkse berekende stikstofdepositie van circa 0,15 mol volgens Aerius. Ter vergelijking, dat is wat een hond per dag uitschijt.

Voor statenlid Gert Brommer (Groep Brommer), die zich inmiddels heeft aangesloten bij de BoerBurgerBeweging, was het aanleiding om daar afgelopen woensdag vragen over te stellen aan gedeputeerde Tijs de Bree (PvdA). Hij vindt dat de overheid boeren buiten hun schuld om in ellende stort en noemde de inmiddels ontstane situatie ‘Zimbabwe aan de IJssel’. Hij wilde bijvoorbeeld weten waarom Rijkswaterstaat wel bedrijven kan opkopen om projecten door te laten gaan, terwijl Provincie Overijssel dat niet doet voor PAS-melders. En waarom de gedeputeerde besloot om niet in hoger beroep te gaan en of er niet op een noodwet aangestuurd kan worden. Dat kon met Covid immers ook heel snel. Brommer stelde de vragen mede namens het CDA, omdat de kwestie ook ‘met andere statenleden veel doet’.

Geen overtredingen

De Bree begon met een algemene aftrap, waarin hij uitlegde dat Mobilisation for the Environment (MOB) van activist Johan Vollenbroek al in 2018, dus nog voor de PAS-uitspraak van Raad van State, in Overijssel startte met het vragen om handhaving op boerenbedrijven. Hij vertelde dat er 50 handhavingsverzoeken liggen. Daarvan kon de provincie er direct 27 afwijzen, omdat er geen sprake is van een overtreding. Hij vertelde niet welke redenen daar aan ten grondslag lagen, maar navraag bij de provincie levert het volgende antwoord op van de woordvoerder. „In sommige gevallen was er simpelweg geen gebruik gemaakt van de ruimte die werd opgegeven in de PAS-melding. Het kan bijvoorbeeld zijn dat de ondernemer meer ruimte heeft genoteerd in de melding met het oog op de toekomst. Een andere reden is het verdwijnen van de vergunningplicht bij intern salderen, wanneer er geen toename is van uitstoot. En tenslotte zijn er ondernemers die bijvoorbeeld uit economische motieven de stal simpelweg niet vol hebben staan en er op dit moment dus geen sprake is van een overtreding.”

Kleine bedrijfaanpassingen

Dan blijven er 23 PAS-melders over en daarvan wist de provincie bij 18 melders een einde te maken aan de overtreding. Het betrof hier situaties waarin er een ‘overtredingssituatie is met een kleine overschrijding’. De woordvoerder meldt dat er in samenspraak met de PAS-melders wijzigingen zijn doorgevoerd in de bedrijfsvoering. Het gaat dan om een beperkte aanpassing in dieraantallen of het verplaatsen van een aantal dieren van een oudere stal die meer uitstoot naar een nieuwere stal met minder ammoniakemissie. De ellende zit bij de laatste vijf gevallen en daarvan zijn Arjan en Liset nu het boegbeeld.

Dwingend instrumentarium

De Bree kijkt voor de oplossing voor deze vijf bedrijven naar minister Van der Wal, want de Provincie Overijssel ziet geen mogelijkheden meer. En alleen maar in hoger beroep gaan omdat het kan, vindt De Bree misbruik maken van het rechtssysteem. De Bree ziet als enige oplossing dat het rijk met een ‘dwingend instrumentarium’ komt. Vrijwillige opkoop en de ruimte geven aan de vijf PAS-melders loopt volgens De Bree vast op staatssteunregels. Bij Rijkswaterstaat is dat anders omdat het om het algemeen belang gaat en de stikstofruimte elders gecompenseerd kan worden. „Een landbouwbedrijf is nooit algemeen belang, hoe cru ook, want die kan je verplaatsen.”

Noodwet

De winst voor de PAS-melders van dit vragenuurtje kwam in de nastoot, omdat de gedeputeerde in eerste instantie de vraag niet beantwoorde. De Bree neemt het verzoek om een noodwet voor PAS-melders mee in de gesprekken die hij voert met het ministerie van LNV.

De Bree voegde ook nog toe dat de ondernemer zelf nog wel een juridische procedure kan starten tegen de provincie, omdat er tegen een handhavingsverzoek beroep en bezwaar mogelijk is. Hij zegde toe om hier het maximale uit te halen voor de ondernemers en door te gaan zolang er een kans op succes is voor de ondernemer. Dat biedt wellicht wat hoop, maar zeker geen zekerheid.

‘Verschrikkelijk’

De oplossing voor Arjan en Liset moet dus uit Den Haag komen. De kans dat er een noodwet gaat komen acht ik zelf niet groot, omdat de coalitie inclusief D’66 hiermee in moet stemmen. Maar woensdagavond gaf minister Van der Wal in het debat over natuur een opening naar een oplossing. Op vragen van Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging antwoordde ze dat ze er ‘echt, echt echt alles aan gaat doen’. Ze had de video van RTV Oost ook gezien en vond het ‘verschrikkelijk’, maar concludeerde ook dat deze boeren met medelijden niet zijn geholpen. „Ze hebben oplossingen nodig.” Dat ziet ze goed.

Oplossing

Het antwoord van Van der Wal hoe de PAS-melders geholpen kunnen worden was in eerste instantie de opkoopregeling voor piekbelasters. Ze wilde inhoudelijk nergens op vooruitlopen en verwees naar 25 november. Dan komt ze met concretere plannen. Van de opkoopregelingen die ze al eerder aankondigde weten we inmiddels dat ze vertraagd zijn, omdat hier ook gedoe is met de staatssteunregels. Bronnen uit Den Haag laten weten dat een nieuwe opkoopregeling op zijn vroegst pas in het voorjaar open gaat.

Het is de vraag of dat voor Arjan en Liset op tijd is. Die vraag stelde Roelof Bisschop (SGP) ook aan de minister, want ze gaf aan druk in overleg te zijn met de Provincie Overijssel over een oplossing. Daar zijn geen gespreksverslagen van, omdat ze vanuit de auto belt, dus over welke oplossingen het gaat is niet duidelijk. Dat er een oplossing aan zit te komen is wel duidelijk, want ze gaf aan: „Ik ga niet vier tot zes maanden zitten wachten”.

Duimen

Het is dus even afwachten waar Van der Wal mee gaat komen, maar er lijkt dus wat hoop te gloren voor de PAS-melders. Nu maar duimen dat het juridisch allemaal overeind blijft.