Column: LNV moet stikstofruimte I&W opeisen
Begin deze week bezocht minister Christianne van der Wal (VVD) Arjan en Liset, één van de PAS-knelgevallen in Overijssel. Het ministerie van LNV heeft daar geen ruchtbaarheid aan gegeven, maar ze sprak er 2,5 uur. Navraag bij het ministerie leverde verder geen extra informatie op. Ik was nieuwsgierig of de minister ook met een oplossingsrichting naar Overijssel was gereisd. Het is dus niet bekend of ze alleen medeleven heeft getoond of ook nog een sprankje hoop kon brengen. Dat laatste is ze verplicht, zelfs meer dan dat, want er is bij wet vastgelegd dat de rijksoverheid PAS-melders legaliseert. Aan medeleven hebben Arjan en Liset niets, net zoals de vele andere PAS-melders.
Twitterbericht
Haar medewerkers stuurden na afloop van het bezoek via Twitter wel een bericht de wereld in dat ze het ‘verschrikkelijk’ vindt, wat er nu in Overijssel gebeurt. Citaat: „Zij worden nu geconfronteerd met handhaving en mogelijk forse dwangsommen. Dit drijft deze ondernemers, mensen en hun gezinnen in het nauw.” Als een minister die de wettelijke taak heeft om met oplossingen te komen voor zo’n gezin, dit soort berichten uit laat sturen door haar medewerkers, vraag ik me af of ze haar taak wel begrijpt. Of ze binnen de ministerraad wel op tafel slaat en zegt dat iedereen in het kabinet de taak heeft om de wet na te leven. Daar mogen geen journalisten bij zijn, dus we weten het niet, maar zeer waarschijnlijk doet ze het niet.
Landsadvocaat
Volgens hetzelfde bericht op Twitter somt ze nog even wat oplosrichtingen op. De landsadvocaat krijgt nog een keer de vraag of handhaving echt moet en of er mogelijkheden zijn om een eventuele dwangsom voor boeren te vergoeden. Ik denk dat PAS-melders daar niets van hoeven te verwachten. Een provincie die een dwangsom oplegt aan een boer, omdat de rijksoverheid in gebreke blijft en dat diezelfde rijksoverheid de dwangsom weer betaald aan de boer. Wie bedenkt zoiets. Geef die boer dan direct het geld om zijn stal emissiearm te maken, dan is het probleem namelijk opgelost.
De andere oplossingsrichting van de minister is de opkoopregeling van piekbelasters. Zij noemt dat een ‘onontkoombaar nationaal programma landelijk gebied’. Dat is een proces van de lange adem en komt naar mijn mening te laat voor de eerste PAS-melders met dwangsommen. Bovendien doet de minister via deze weg weer een beroep op het vertrouwen van boeren op de overheid. Dat vertrouwen is allang weg.
Steekt in provincies
Het moet op korte termijn dus anders, op een wat minder gepolijste manier. De richting werd deze week gegeven door gedeputeerde Peter Drenth (CDA) van Gelderland. Vergunningen intrekken. Niet van piekbelasters maar van bedrijven die inmiddels zijn opgekocht door Rijkswaterstaat. Het steekt in de provincie namelijk dat Rijkswaterstaat achter de rug van de provincie om stikstofruimte opkoopt. Dat Rijkswaterstaat dat doet was overigens al veel langer bekend, maar daar werd alleen vanuit de landbouwsector tegen geageerd. Verder bleef het stil. Nu provincies tegen hun wil dwangsommen moeten opleggen en de protesten van boeren weer nieuw leven wordt ingeblazen, steekt het blijkbaar wel hoe de rijksoverheid handelt.
Zowel in Gelderland als in Utrecht zijn deze week moties aangenomen om de stikstofruimte die eventueel vrij komt binnen de provincie te houden voor legalisatie PAS-melders als de gebiedsprocessen. Alleen is dat lastig, als er een rijksoverheid is die met een grotere zak geld dan provincies de boer op gaan. Dat is inmiddels de ervaring in Gelderland. Voor een boer die wil stoppen is een hogere prijs natuurlijk prima, maar als het weggekaapt wordt voor infra of Schiphol en andere boeren daar de dupe van zijn moet er ingegrepen worden.
Paardenmiddel
De oplossing van Drenth om de vergunningen in te trekken van die opgekochte bedrijven is een paardenmiddel, maar nood breekt wet. Het kan wel en daardoor ontstaat er een groot probleem bij Rijkswaterstaat en minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat, ook VVD. Het is vooral een drukmiddel, want niemand heeft iets aan deze oplossing. De stikstofruimte vervalt namelijk bij het intrekken en kan dus niet gebruikt worden voor legalisatie of iets anders. Een andere oplossing lijken de provincies niet te hebben. Ze kunnen het extern salderen zelf wel dichtzetten, maar zolang het ministerie het extern salderen open heeft staan, kan de opkoop gewoon doorgaan.
Stikstofruimte opeisen
Het drukmiddel van de provincies moet in mijn ogen tot een aantal zaken leiden. In de eerste plaats het opschorten van extern salderen door de rijksoverheid, waardoor het voorlopig niet interessant is voor de rijksoverheid om stikstofruimte op te kopen. Dat beëindigt direct het wild west waar we nu in beland zijn.
In de tweede plaats moet minister Christianne van der Wal de stikstofruimte van de opgekochte landbouwbedrijven opeisen bij partijgenoot Mark Harbers. Er is namelijk geen wettelijke verplichting om de A27 te verbreden, wel om PAS-melders te legaliseren. Bovendien dient Van der Wal Harbers op de vingers te tikken, want er is met provincies afgesproken dat de stikstofruimte die overblijft bij een infraproject ingezet zou worden voor legalisatie van PAS-melders en gebiedsprocessen. Dat gebeurt niet, want het ministerie wil het nu in gaan zetten voor andere infraprojecten.
Ten derde dient minister Van der Wal met een concreet plan van aanpak te komen om in eerste instantie de PAS-melders in Overijssel direct en daarna de andere PAS-melders te legaliseren. Wanneer er zicht is op legalisatie vervalt namelijk de grondslag voor provincies om dwangsommen op te leggen.
