Na zorgelijke signalen van Agractie-boeren toch een klein applausje voor Adema in Zwartsluis

Agractie had de avond een toepasselijke titel gegeven in lijn met de hoofdgast van de avond: ‘Stikstof & Kabinetsbeleid’. Landbouwminister Piet Adema, die vrijdag met zijn landbouwbrief komt in de slipstream van de stikstofbrieven van zijn collega Christianne van der Wal, betrad in het tweede deel het bordes.

Irene van der Marel (beleidsmedewerker Agractie) trapte af. Zij gaf een college over het stikstofbeleid. ,,Aerius was het enige harde cijfer toen er vergunningen moesten komen. Emissie is depositie, maar denitrificatie (natuurlijk proces in de stikstofkringloop) zit er niet in. De provincies moesten de Natura 2000-gebieden aanwijzen, maar wilden dat niet op basis van Aerius. Er kwam een brandbrief en daarna de PAS-wetgeving van Henk Bleker.”

Haar betoog: ,,De voormalig staatssecretaris beloofde maatregelen voor natuurgebieden, vergunningen konden worden blijven verleend. Een maatregel was afvoeren (beheren door te maaien, begrazing en afplaggen). Dat gebeurt keurig. Maar toen kwam de Raad van State en die vond er te veel onzekerheden in zitten.”

In Europa zijn er 25 landen die niet werken met een stikstofmodel. Daarmee geeft ze de boeren alvast wat munitie voor later op de avond. ,,Want het zou dus ook anders kunnen.” Hoe dan? ,,Met een loep en verrekijker de natuur in bijvoorbeeld. Maar de overheid is momenteel niet zo ver om Aerius los te laten.”

Daarna nam Bart Kemp het verhaal over. Na de acties vertelde hij de zaal hoe het er nu voor staat. Er komen vrijdag brieven vanuit het ministerie, onder meer over de PAS-melders. En het uitgelekte nieuws over de vrijwillige regeling voor piekbelasters haalt hij aan. ,,We zijn mordicus tegen vormen van dwang”, sprak Kemp. En toen kwam Adema net binnengelopen. ,,Dat heb je dan toch nog meegekregen”, grapte Kemp.

Kemp gaf ‘zijn’ boeren twee opties. Niks doen en aan de zijlijn gaan staan of damage control en een vinger aan de pols houden in Den Haag. Agractie kiest - niet verrassend - voor dat laatste. De KDW moet uit de wet en er moet toekomstperspectief zijn. ,,Misschien kan de minister naar voren komen?”

PAS-melders

Het is de beurt aan Adema dus. Die meteen een vraag van Bart Kemp voorgeschoteld krijgt. Over legaliseren van PAS-melders. De toon is gezet. Adema: ,,PAS-melders zitten in de knel, dat is fout gegaan. We hebben afgesproken binnen drie jaar de PAS-melders te vergunnen. We werken daar hard aan om met maatregelen te komen. Remkes heeft daar ook over gesproken. Er zijn veel boeren die het gesprek aan willen gaan. Wij moeten dat gesprek voeren, en faciliteren met een stevige regeling. Daar komt vrijdag meer nieuws over.”

Er volgen veel vragen uit de zaal. Soms vol vuur, de emotie is voelbaar. ,,Ik weet dat er een toekomst is voor de boerensector in Nederland. Ik kom met een brief waarin ik de kaders schets voor de enorme opgaven waarvoor de landbouw staat. In Den Haag verwachten ze een gespecificeerde brief, maar ik wil met de boeren om tafel. We doen het niet over de boeren heen, maar samen met de boeren.”

Waarom zou de sector met u een landbouwakkoord sluiten? Wat is er te halen?, vraagt gespreksleider Bart Kemp. ,,Dit zijn grote vragen”, zegt Adema. ,,We hebben nog geen brieven naar buiten gebracht, ik kan daar niet veel over zeggen. Remkes zegt: sluit een landbouwakkoord. Dat moet het kabinet regelen. Iedereen mag actievoeren in dit land, maar er is meer te halen dan damage-control. De boeren hebben recht op duidelijkheid, zekerheid en rust. Dat kunnen we bieden door goede afspraken te maken richting 2040. Dan kan de politiek ook zeggen: er ligt een akkoord, ze zijn aan het werk. Het liegt er niet om wat jullie allemaal mee hebben gemaakt. Er zitten hier veel jonge boeren die vooruit willen. Wij willen met jullie, als sector, bepalen hoe die toekomst eruit ziet.”

Een boer uit de zaal grijpt in. ,,Dit zijn loze woorden, meneer Adema!”, zegt hij. ,,U zou uw rug rechthouden en er voor ons staan.”

Adema blijft kalm: ,,Dit zijn geen loze woorden.” Kemp grijpt in. En vraagt Adema wat te doen met het gastbedrijf, dat vlak bij een natuurgebied ligt en al extensief werkt. Adema: ,,Dat is maatwerk.”

Emotie en woede

Daarna komt het debat echt los. Iemand begint met een vraag over de politieke wil PAS-melders te legaliseren. Opnieuw is de emotie en woede voelbaar, maar nergens vliegt het uit de bocht. Over PAS-melders: ,,Ze moeten met volle zekerheid degelijk door kunnen. We moeten zorgen voor goede oplossingen, dat is mijn drive.”

Een boer reageert opnieuw fel. ,,Laat ons meet rust!”

Tijd voor andere vragen, dus Kemp stuurt het debat een andere kant op. Iemand met een andere vraag. ,,Om de vier jaar hebben we verkiezingen, hoe gaat dat landbouwakkoord dan worden geborgd?”

Adema: ,,Dat betekent dat als ik in de Kamer kom het zo’n breed mogelijk draagvlak heeft. Als ik nu kies voor een smalle coalitie, hebben we een probleem. Dat akkoord wordt gesloten met de agrarische sector. Maar we hebben ook andere partijen nodig die dat gaan steunen. Ook natuurorganisaties. Voor jullie is politiek ver weg, maar voor mij de dagelijkse realiteit.”

De vraag was, hoe gaat u het borgen?, verduidelijkt de boer in de zaal. Adema: ,,Het landbouwakkoord gaat over een langjarig beleid. Er komen ook middelen onder te liggen voor veel jaren. Maar we leven in een democratie, dus er zijn geen garanties. Het gaat om de agrarische sector, maar het is goed om meerdere partijen aan boord te hebben. We moeten ervoor zorgen dat er een verdienmodel onder ligt. De keten zou moeten leveren. Jullie zijn te veel klem gekomen door de ketens. Er komt daar zeker wetgeving voor.”

De zaal reageert geïrriteerd. De markt bepaalt. Adema: ,,Maar we zitten in een stikstofcrisis. De opgaven zijn groot voor de landbouw.”

,,Die stikstofcrisis hebben jullie veroorzaakt!”, roept een boer.

Voorbij aan energiecrisis

De discussie gaat verder over het verdienmodel. Een boer stelt aan Adema voor om de burger centraal te stellen. Die hebben het zwaar, kunnen zij het straks nog betalen? Adema: ,,We zitten ook in een financiële crisis. Klinkt gek, maar ik wel daar wel aan voorbij kijken. Over twintig jaar zijn de kaarten namelijk anders geschud. Er gebeurt nu veel waardoor we niet meer in deze situatie komen. Er wordt veel geïnvesteerd in duurzame energie.”

Eigenlijk moet je als boer ook verder kijken, geeft Adema aan. De termijn is langer. ,,Als wij het voor elkaar krijgen duurzaam te produceren en een gelijk speelveld creëren, kan dat voor de burger meevallen.”

Landbouwgrond beschermen

Landbouwgrond beschermen tegen de oprukkende natuur? Applaus in de zaal. ,,Dat zou de boeren vertrouwen geven”, zegt de boer die de vraag stelt.

Landbouwgrond beschermen gaat lastig worden, zegt Adema. ,,Bij woningbouw gaat het om één procent. Laat je dat frame niet aanpraten.” Maar zegt Adema, we moeten er wel voor zorgen dat agrarische grond niet de kind van de rekening gaat worden. De gebiedsprocessen kunnen daarbij helpen. ,,Boeren horen aan tafel te zitten, organiseer je en wees daarbij. Want daar gebeurt het straks.”

Derogatie is een heet hangijzer, zorgt net als stikstof ook voor emotie. De situatie in Europa is complex. ,,Jullie zijn de boeren en een groot deel van het beleid komt uit Brussel. We zijn niet de enige met een stikstofprobleem, ik hoor dat ook in Duitsland en België. Een groot deel wordt in Brusssel bepaald, dat kan ik niet veranderen. Ik kan alleen mijn stinkende best doen voor jullie om te onderhandelen. De eerste stap is gezet, de opening is geboden om er mee aan de slag te gaan.”

Meer naar doelsturing

Adema heeft vertrouwen in de agrarische sector. ,,Ik doe het om te helpen de stap naar de toekomst te maken. Er is veel middelensturing. Ik zou veel meer naar doelsturing willen. Laten we toewerken naar KPI’s bijvoorbeeld. Remkes heeft het over de stoffenbalans. Dan kunnen boeren het zelf regelen. Dat is wel lastig. Want ook in Europa zijn ze van de middelen. In het landbouwakkoord wil ik daar over gaan nadenken. Daarom is dat landbouwakkoord een grote kans.”

Staat van instandhouding van de natuur, ook een vraag vanuit de zaal. Nederland werkt zelf niet mee aan een gelijk speelveld, vindt iemand in de zaal. Adema: ,,Op dit moment kunnen we het niet snel wijzigen, maar er liggen wel kansen voor de toekomst.”

Er is momenteel geen alternatief voor de KDW, geeft Adema aan. ,,Als we dat onderuit halen gaan er veel vergunningen onderuit, wordt het wildwest. Dan staan er zeker duizenden trekkers in Den Haag.”

Stikstof te eenzijdig op landbouw? Ja, daar is Adema het mee eens. Voor de andere sectoren gaat er wel wat komen. ,,Alle sectoren moeten gaan leveren.”

En dan tot slot: ,,Jullie hebben het meest aan eerlijke duidelijkheid. Ik heb de overtuiging dat er een toekomst is. Dat moet gebeuren in het landbouwakkoord. Er zijn talloze boeren al goed bezig. Ik ben ervan overtuigd dat het kan. Dat verhaal komt misschien niet aan in het Westen. Maar het is wel zo.”

Applausje

De enige sector die stikstof opneemt, is de landbouw zegt een boer. Stikstof opnemen in de gewassen. ,,Dat is ook zo.”

Doe er dan wat mee! Roept de boer. ,,Er is een stikstofoverschot, een plussaldo in de landbouw op het gebied van stikstof.”

Kemp dankt de minister. Hij krijgt toch nog een applausje vanuit de zaal.

Terugblik

Minister Adema van LNV, secretaris Alien Zijtveld van Agractie en Geerke Sleurink (melkveehouder en agrarisch adviseur) blikken terug op de avond.