Column: VVD werpt onnodig drempel op voor drempelwaarde

Ja21 en de BoerBurgerBeweging lanceerden voorafgaand aan het debat in de Tweede Kamer over de LNV-begroting hun initiatiefnota ‘Snel weg uit de stikstofcrisis’. Daarin stellen de twee partijen voor om de kritische depositiewaarde (KDW) in de wet te vervangen door de ‘staat van de natuur’, een gebiedsgerichte drempelwaarde in te voeren en een strikte scheiding tussen grijze en groene stikstof.

Zand in de motor

Derk Jan Eppink van Ja21 presenteerde de nota, maar die werd slecht ontvangen door de coalitiepartijen. Tjeerd de Groot van D’66 noemde het ‘zand in de motor strooien’ en ‘een volstrekt fantasieplan’ en Thom van Campen betoogde dat een drempelwaarde niet kan en verwees daarvoor naar de PAS-melders die daar de dupe van zijn geworden. Andere politieke partijen reageerden er nog niet op, zover ik heb kunnen nagaan, maar er komt een behandeling van de nota door de Tweede Kamer. Dan zal duidelijker worden of er een meerderheid voor te vinden is.

Open houding

Het is de vraag of Thom van Campen en Tjeerd de Groot het plan inhoudelijk wel goed hebben gelezen, dan wel goed hebben kunnen beoordelen. Wat mij vaker opvalt bij politici is dat ze snel klaar staan met hun mening vanwege politieke overtuigingen of het overeind houden van coalitie-afspraken, niet vanwege een grondige bestudering van het vraagstuk. De houding van minister Van der Wal was daarom wat intelligenter, ook al zei ze niets. Zij zag aanknopingspunten maar ook zorgpunten. Dan neem je in ieder geval meer een open houding aan. Gezien de koers van dit kabinet verwacht ik niet dat haar eindoordeel positief is, maar dat zal de komende maanden blijken.

Staat van de natuur

Los van de politieke vraag of de Tweede Kamer in meerderheid de initiatiefnota zal omarmen, zal eerst de vraag beantwoord moeten worden of het juridisch houdbaar is. Die vraag legde ik voor aan twee juristen, hoogleraar recht Chris Backus aan de Universiteit Utrecht en oud-hoogleraar agrarisch recht Willem Bruil, waarbij ik me even beperkte tot de KDW en drempelwaarde. De visie van Backus is extra interessant omdat JA21 en de BoerBurgerBeweging voor de onderbouwing van de initiatiefnota leunen op een artikel van zijn hand uit het tijdschrift Milieu en Recht.

De KDW in de wet vervangen door ‘de staat van de natuur’ kan, maar beide juristen plaatsen daar wel kanttekeningen bij. Bruil denkt dat daar nooit een politieke meerderheid voor komt, omdat ze dan het verwijt krijgen de natuur te verslechteren. Backus noemt het onverstandig, omdat er van jaar tot jaar grote schommelingen zijn in de natuur, waardoor er niet goed op gestuurd kan worden.

Drempelwaarde

Dan de drempelwaarde. Het voorstel is om een drempelwaarde van 1 mol in te stellen voor een Natura 2000-gebied, wanneer de stikstofdepositie in de twaalf maanden daarvoor op dat gebied aantoonbaar daalt. In het voorstel staat niet met hoeveel mol het moet dalen.

Eerst Backus: „Juridisch gezien gaat het om twee zaken. In de eerste plaats moet je met zekerheid voorkomen dat het veelvuldig gebruik van de drempelwaarde niet tot een verhoging van de stikstofdepositie leidt. Dat betekent dat er sprake moet zijn van enkele mollen aan daling. Bovendien zou je nog kunnen discussiëren over de vraag of het 1 mol moet zijn of bijvoorbeeld een halve voor een drempelwaarde. Vervolgens moet je het relateren aan wat nodig is om de achteruitgang te stoppen. Sommigen denken dat eerst alle stikstofreductie ten goede moet komen aan de natuur totdat de KDW niet meer worden overschreden. Dat lijkt mij onjuist. Ik denk dat het ook anders kan.”

Jaarlijkse reductie

Volgens Backus moet in het gebiedsplan van een Natura 2000-gebied opgenomen zijn in hoeveel jaar de stikstofdepositie onder de KDW zou moeten zijn gebracht of de achteruitgang op een andere manier gestopt is. Daar kan je dan vervolgens mee gaan rekenen. Backus: „Stel dat het verschil tussen de huidige depositie en de laagste KDW in het gebied 400 mol is en je besluit dat je een termijn van 10 jaar wilt nemen om daar te komen, dan zal er 10 jaar lang per jaar minimaal 40 mol aan netto depositiereductie moeten plaatsvinden. Is de reductie groter dan 40 mol, dan zou je kunnen kijken naar een drempelwaarde. Ligt de reductie daaronder, dan kan het niet.”

Bruil maakt zich vooral zorgen over hoe de overheid gaat aantonen dat er daadwerkelijk sprake is van een daling van de depositie per Natura 2000-gebied. Bij de PAS werd dat in ieder geval niet of niet goed bijgehouden, waardoor de overheid meer ruimte weggaf dan mocht van de rechter. Mocht de overheid daar een goede registratie van gaan bijhouden, dan denkt hij dat een drempelwaarde per gebied ook kan.

Conclusie

Interessant is dus om vast te stellen dat beide juristen op voorhand een drempelwaarde per gebied niet uitsluiten. En de KDW vervangen door de staat van de natuur kan ook, al vindt Backus dat onverstandig. Juridisch gezien zijn er dus geen belemmeringen en dat brengt me dan weer bij het politieke debat van deze week. Als Thom van Campen zegt dat het niet kan, zegt hij dus in feite dat hij het niet wil. Voor Tjeerd de Groot geldt dat in versterkte mate. Ze graven zich op voorhand al in op een stelling, waardoor ze later bij een inhoudelijke behandeling van de initiatiefnota een draai zouden moeten maken. Ze werpen daardoor onnodig een drempel op, waardoor een goede inhoudelijke discussie op voorhand al kansloos lijkt. Van D’66 zijn we dat inmiddels wel gewend, maar van de VVD had ik een meer constructieve houding verwacht. Jammer.