Column: PAS-melders gedoemd tot schadeloket

Terwijl minister Van der Wal het stikstofprobleem nog wat groter probeert te maken in Nederland, door extra habitattypen toe te voegen aan Natura 2000-gebieden, lost ze de problemen met PAS-melders niet op. Vorig jaar schreven we daar uitgebreid over als redactie, waarbij duidelijk werd dat het ministerie en in dit geval ook de Provincie Overijssel niet alles uit de kast lijkt te trekken om de ergste knelgevallen te helpen. Daardoor werd er al bij één ondernemer een dwangsom opgelegd en kreeg een tweede ondernemer de mondelinge toezegging dat de dwangsom er aan zit te komen.

Onrust

Deze stappen veroorzaakten veel onrust onder boeren en verhoogde de druk op de overheden om toch met oplossingen te komen. Of het onwil is, het luisteren naar een landsadvocaat die mogelijk meer naar de minister luistert dan maximaal naar de juridische ruimte zoekt, of dat het juridisch echt niet kan, is lastig vast te stellen. Het is maar aan wie je de vraag voorlegt.

Zelf op zoek

Een teken van de onmachtige of onwillige overheid was het advies aan PAS-melders om zelf op zoek te gaan naar stikstofruimte, terwijl het een wettelijke verantwoordelijkheid is van de minister. Maar wie een dwangsom krijgt opgelegd, aangezegd of waar een overheid dreigt dat te gaan doen, pakt zo’n handschoen natuurlijk op. Een Overijsselse ondernemer, die niet met naam en toenaam genoemd wil worden, deelde die zoektocht naar stikstofruimte met onze redactie en hoe de Provincie Overijssel daarop reageerde.

Ruimte gevonden

Deze ondernemer wist tot overeenstemming te komen met een boer om de stikstofruimte over te nemen. De Provincie Overijssel ging daarmee niet akkoord, want de stikstof van de PAS-melder kwam op meer Natura 2000-gebieden terecht dan van het bedrijf waar de stikstofruimte van kon worden overgenomen. Het lukte de ondernemer om meer bedrijven te vinden, zodat er op circa tien locaties stikstofuitstoot en depositie zou verminderen. Eind goed al goed, zou je dan denken, want deze ondernemer deed precies wat de provincie vroeg.

Twee vragen

De ondernemer stuurde vervolgens twee vragen naar de Provincie Overijssel. De eerste vraag luidde: Gaat de provincie de door ons opgezochte stikstofaanbieders op korte termijn benaderen, om hun stikstof op te kopen en voor ons te reserveren in de provinciale stikstofbank?

Het antwoord: ‘Dit is helaas niet mogelijk. Dit blijkt ook uit het advies van de landsadvocaat dat vlak voor de kerst aan de Tweede Kamer is gestuurd. Europese regels met betrekking tot staatssteun zorgen voor problemen om specifiek stikstofruimte te kunnen verwerven. Het geven van ‘een vergoeding voor de sluiting van productiecapaciteit’ wordt gezien als een economisch voordeel, dat de ontvanger bij zijn normale bedrijfsuitoefening niet zou hebben verkregen. Zodra het kan om juridisch houdbaar stikstofruimte te kopen en uit te geven aan PAS-melders, zullen wij dat doen.’

Advies extern salderen

Vervolgens adviseert de Provincie Overijssel het volgende: ‘Het heeft de voorkeur om 1-op-1 te salderen, zonder tussenkomst van de stikstofbank, omdat zo het stikstofsaldo ook ruimtelijk aan beide adressen/vergunningen is gekoppeld. Bij direct extern salderen kan het verband tussen vraag en aanbod beter worden aangetoond.’

Daar kun je van alles van vinden, maar in de zin die daarop volgt boort de Provincie Overijssel het sprankje hoop dat er mogelijk nog was na dit advies direct weer de grond in. ‘Helaas is extern salderen op dit moment zeer beperkt mogelijk in Overijssel, zoals bekend want vrijkomende stikstofruimte moet eerst ten goede komen aan het herstel van natuurgebieden.’

Bemesting pachtgronden

Dat schiet dus niet erg op. Nu is de Provincie Overijssel ook bezig om op eigen gronden geen bemesting meer toe te staan in 2023 en zo stikstofruimte vrij te spelen voor PAS-melders, zodat ze af kunnen zien van dwangsommen totdat het ministerie van LNV met oplossingen komt. Of dit juridisch door de beugel kan of een geitenpaadje is dat binnenkort weer wordt afgeschoten is nog niet helemaal duidelijk. Stichting Stikstofclaim, die PAS-melders bijstaat, stelt dat dit juridisch niet houdbaar is. De MOB van Johan Vollenbroek ook. De ondernemer sorteerde daar bij de tweede vraag aan de Provincie Overijssel op voor. Zijn tweede vraag luidde: ‘Mocht de pachtgrondenconstructie toch geen oplossing zijn, dan kunnen we handhaving voorkomen door de gereserveerde stikstof te kopen van de provinciale stikstofbank. Klopt dat?’

Het antwoord van de Provincie Overijssel: ‘Het is niet mogelijk om stikstofruimte op te kopen vanuit de stikstofbank. Er zit namelijk nog geen stikstofruimte in de stikstofbank. We onderzoeken momenteel of, mocht dat nodig en wenselijk zijn, gebruik kan worden gemaakt van de stikstofbank om de stikstofruimte tijdelijk in op te slaan.’

Redelijk ontluisterend, zo’n antwoord. Terwijl Schiphol en Rijkswaterstaat overal stikstofruimte opkopen, om vergunningen recht te trekken is de Provincie Overijssel nog aan het afwegen hoe ze met eventuele stikstofruimte om willen gaan als ze die in bezit gaan krijgen.

Niet helpen

Uit de antwoorden van de Provincie Overijssel wordt pijnlijk duidelijk dat ze PAS-melders niet gaan helpen. De provincie verschuilt zich achter een standpunt van de landsadvocaat, die mogelijk niet alle juridische middelen aangrijpt om PAS-melder te helpen. Zie daarvoor ook de mededeling van Farmers Defence Force. De provincie gaat geen stikstofruimte kopen die boeren zelf gevonden hebben voor in de stikstofbank. De provincie adviseert 1-op-1 regelingen maar stelt vervolgens dat dit niet kan in Overijssel. En na bijna vier jaar dat er sprake is van een juridisch stikstofprobleem is het de Provincie Overijssel nog niet gelukt om zelf aan stikstofruimte te komen voor het legaliseren van PAS-melders.

Schadeloket

Eigenlijk zegt de Provincie Overijssel hier, zoek het maar uit. Deze ondernemer doet sinds 2015 precies wat de overheid voorschrijft. Hij kon geen vergunning aanvragen vanwege zijn geringe depositie op natuurgebieden en deed dus een melding. En nu ging hij op advies van diezelfde overheid op zoek naar stikstofruimte en krijgt nul op zijn rekest. Alles wijst erop dat deze ondernemer niet wordt geholpen, het bedrijf flink moet afschalen of beëindigen en kan aankloppen bij het schadeloket voor het aanvragen van nadeelcompensatie. Dat heeft de overheid wél geregeld, want er zit 250 miljoen euro in de pot. Of zo’n ondernemer alle door de overheid aangerichte schade vergoed krijgt, is natuurlijk weer een ander verhaal.