Kwaliteit grondwater onder druk in Gelderland
Gelderland meet steeds vaker te hoge concentraties gewasbeschermingsmiddelen in het grondwater. Deze hoeveelheden worden ook steeds meer, constateert de provincie. In zestien van de veertig gebieden liggen de concentraties boven de gestelde normen.
Soms gaat het dan om zogenoemde 'historische belasting'. Dit betekent dat de concentratie te hoog is door middelen die in het verleden zijn gebruikt en in enkele gevallen ook nu al verboden kunnen zijn. Daarnaast kunnen dit restproducten van gewasbeschermingsmiddelen zijn die soms schadelijker zijn dan het middel zelf.
Ook droogte, de industrie en rivierwater uit Duitsland dragen bij aan verontreiniging van het grondwater.
Vrijwillige aanpak
Voor de bescherming van het grondwater werkt Gelderland, net als andere provincies, via het Uitvoeringsprogramma Gebiedsdossiers Grondwaterbescherming (UGG). Met dit plan moeten de doelen uit de Kaderrichtlijn Water (KRW) gehaald worden. De deadline hiervoor is 2027.
De UGG richt zich op onderzoek en monitoring van (mogelijke) verontreiniging in het grondwater. Daarnaast maken voorlichting, bewustwording en gedragsverandering op vrijwillige basis onderdeel uit van de aanpak.
Tegelijkertijd blijkt uit een tussenevaluatie al dat de doelen niet gehaald gaan worden met de huidige vrijwillige aanpak. De provincie zal dan veel en langdurig moeten investeren om boeren over te halen hun bedrijfsvoering aan te pakken. Onderzoekers adviseren daarom een combinatie van vrijwillige en verplichtende maatregelen die leiden tot verbetering van de grondwaterkwaliteit.
Bekijken welke maatregelen genomen moeten worden, is de volgende stap in het proces.
Gevolgen derogatie
Het wegvallen van de derogatie komt daar nog als extra uitdaging bij voor de provincie. Gelderland ziet dat boeren daardoor voor andere teelten dan gras kiezen, zoals maïs of bollen. De kans dat er daardoor meer gewasbeschermingsmiddelen gebruikt gaan worden, is groter. Dit neemt als risico met zich mee dat er meer middelen naar het grondwater kunnen uitspoelen. Om dit risico zo klein mogelijk te maken, heeft het Rijk de tijdelijke subsidieregeling 'Behoud grasland' in het leven geroepen. Gelderland zet er vraagtekens bij of deze regeling het risico voldoende wegneemt.
De provincie wil daarom korte termijn in gesprek met (vertegenwoordigers van) boeren over een aanpak waarmee de achteruitgang van de waterkwaliteit door het vervallen van de derogatie voorkomen kan worden. Naar schatting van de provincie raakt deze aanpak circa 220 boerenbedrijven die gemiddeld tien hectare grasland in het bezit hebben binnen een grondwaterbeschermingsgebied.
Grondwaterafhankelijke beken
Naast de onvoldoende waterkwaliteit in de zestien grondwaterbeschermingsgebieden, is ook in dertig grondwaterafhankelijke beken de waterkwaliteit niet goed. Wageningen University & Research (de WUR) doet momenteel onderzoek naar maatregelen die de kwaliteit van grondwaterafhankelijke beken moet verbeteren.
Dit onderzoek is opgedeeld in twee fases. Fase één is inmiddels afgerond. Dit betrof een analyse van de bronnen en hun bijdrages. Dit deel heeft volgens Gelderland een belangrijke rol gespeeld in de rol die andere bronnen speelden buiten de landbouw om, zoals de rioolwaterzuiveringen van de waterschappen of grensoverschrijdende verontreinigingen vanuit Duitsland. 'Die andere bronnen kunnen nu eveneens gerichter worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid', staat in de brief aan de Staten.
In fase twee, die nu aan de gang is, onderzoekt men welke maatregelen het effectiefst zijn om de doelen te realiseren. De meeste aandacht zal daarbij uitgaan naar de onderbouwing van het nut en de noodzaak van brede bufferzones in de beekdalen op zandgronden. De WUR verwacht na de zomer met de aanbevelingen te komen.
Vervolg
Gelderland zal na de zomer in gesprek gaan met de betrokken partijen via het bestuurlijk overleg Uitvoeringsprogramma Gebiedsdossiers Gelderland (UGG). In deze stuurgroep zitten naast de provincie Vitens, LTO Noord, Cumela, de drie Gelderse waterschappen en de gemeenten Oldebroek, Putten en Aalten.
Overzicht
-In drie grondwaterbeschermingsgebieden is een overschrijding gemeten van de norm voor een of meer gewasbeschermingsmiddelen in het gezamenlijk ruwwater (Dennewater, Haarlo, Olden Eibergen).
-In dertien grondwaterbeschermingsgebieden is sprake van een actueel risico, ofwel een overschrijding van de norm in het ruwwater in een deel van de pompputten (Dinxperlo, Van Heek, Hettenheuvel, Ellecom, Noordijkerveld, Aalten ’t Loohuis, Druten, Fikkersdries, Heumensoord, Kolff, Schalterberg, Wezep, De Pol).
Tekst: Bas Lageschaar
Bas Lageschaar groeide op tussen de weilanden in de Achterhoek. Daardoor had hij altijd al belangstelling voor de agrarische sector. Voor Agrio zit hij in de redactie politiek en beleid. Bas volgt het laatste (regionale) nieuws op de voet en schrijft voor de regionale websites en verschillende printuitgaven.
Beeld: Agrio
Bron: Provincie Gelderland