Pijnstillers: weldaad voor zeugen en vleesvarkens (2)

Wetenschappers wedijveren nog steeds over het aantonen van pijnervaringen bij dieren. Toch valt daar wel iets over te zeggen: varkens vertonen net als mensen de typische gedragsmatige en lichamelijk reacties die horen bij het ervaren van pijn. Het is een set van gedragingen die onder meer bestaat uit het zich terugtrekken en op een andere manier bewegen of minder bewegen, eten of drinken. Het is de door het lichaam geproduceerde ‘pijnstof’ prostaglandine die de zenuwen prikkelt en in de hersenen voor een pijngevoel zorgt. De gevolgen van pijn bij varkens laten zich raden.

Werking pijnstillers

Een pijnstiller is een medicijn. Het verzacht pijn of neemt deze weg. Pijnstillers zijn er voor mens en dier. Er zijn vijf groepen pijnstillers; drie daarvan worden ook bij varkens toegepast. Ten eerste de groep van Paracetamol. Paracetamol verzacht de pijn vanwege de remmende werking op het COX-enzym dat prostaglandines vormt. De tweede groep wordt gevormd door de NSAID’s. Hieronder valt ook aspirine (Na-salicylaat). NSAID’s zijn ontstekingsremmende geneesmiddelen die niet tot de groep van de corticosteroïden behoren. Zij remmen de aanmaak van prostaglandines op een andere manier en verminderen zo de pijn. Echter prostaglandines veroorzaken niet alleen het pijngevoel, zij beschermen ook het maagslijmvlies.

Minder maagbloedingen

Gebruik van NSAID’s vergroot de kans op maagzweren en maagbloedingen. Overigens is de kans op die maagbloedingen bij dieren kleiner dan bij mensen. De derde groep is die van de COX-2-remmers. Een COX-2-remmer is ook een NSAID-pijnstiller, maar deze remt alleen het COX-2 enzym, dat verantwoordelijk is voor ontstekingsreacties en pijn. Dit in tegenstelling tot de traditionele NSAID's die zowel COX-1- als COX-2-enzymen remmen. Hierdoor is de kans op een maagbloeding aanzienlijk kleiner dan bij deze traditionele NSAID's.

Werkzame stof

Veelgebruikte pijnstillers in de varkenshouderij zijn gebaseerd op de werkzame stof Meloxicam. Meloxicam is een NSAID en remt COX-2 het sterkst en COX-1 het minst. Dit zorgt - theoretisch - voor een gunstige balans tussen effectiviteit en bijwerkingen. Mede hierdoor is het een veilig middel voor varkens en het geeft een werkzame bloedspiegel van twee dagen.

Positieve effecten bij zeugen

De inzichten over de inzet van antibiotica veranderen. Ook lopen er steeds meer gezonde varkens rond op de bedrijven. Het weglaten van antibioticum-injecties en de weldaad van de pijnstillende injectie blijkt bij zowel zeugen als vleesvarkens verrassende resultaten te geven. En zeker als ze pijn ervaren die misschien tot afwijkingen gaat leiden, waarvoor later wel een curatief antibioticum nodig is. Bij lacterende zeugen zetten zeugenhouders steeds vaker een pijnstiller in op basis van Meloxicam. Dit heeft een positief effect op zeugen. Zij gaan sneller in de benen, ogen fitter en drinken en eten meer. Ook bieden zij, doordat zij zich beter voelen, de uier beter aan de biggen aan en geven vlotter melk. Soms, in geval van bijvoorbeeld een uier- of baarmoederontsteking, wordt de pijnstillende injectie gecombineerd met een antibioticum.

Pijn of antibioticumgebrek?

Bij biggen en vleesvarkens worden pijnstillende injecties en de dosering van pijnstillers via voer of drinkwater veel minder vaak toegepast. Ook hier geldt dat je bij ontstekingen allereerst aan een antibioticum moet denken. Maar aan de buitenkant is het lastig een diagnose te stellen. Zeker bij de wat oudere vleesvarkens, die door pijn wat wit worden of wat smaller helpt een pijnstiller vaak beter dan de toediening van een antibioticum. De varkens gaan beter drinken en makkelijker aan de bak eten. Hierdoor sterken ze aan, kunnen weer vlotter mee met de groep en ze durven meer. Een varken dat terugvalt, lijdt misschien eerder aan een vorm van pijn dan aan één of andere vorm van antibioticumgebrek.

Pijnstillers renderen

„Momenteel krijgen vooral kreupele zeugen en kreupele vleesvarkens pijnstillers toegediend”, zegt Robin Holle. Maar bij andere aandoeningen waarbij pijn of het ongemak zeker ook een rol kan spelen, wordt dat achterwege gelaten. En dat is bijzonder; zelf grijpen we bij pijn, slapte of onbehagen al gauw naar een paracetamolletje. Wanneer je je prettig voelt kun je meer hebben en smaakt het eten je beter. Varkenshouders zouden de proef op de som kunnen nemen. Behandel al die varkens die wat terugvallen, zich terug trekken of invallen in de flanken op tijd eens met een pijnstiller.” Volgens deze specialist zal een varkenshouder ervaren dat het door de varkens wordt gewaardeerd en dat het rendeert.

Meer over pijnbestrijding valt te lezen op de site van Dierenartsenpraktijk Horst. Met Robin Holle's kennis kwam dit artikel tot stand.